شش استرات‍ژی تکنولوژیک در انقلاب صنعتی چهارم

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان-بسیاری از کارشناسان معتقدند که مدیریت این روند نیاز به سیاست‌های هوشمندانه دارد. باید استراتژی‌های نوآوری در سطح منطقه‌ای،ملی و ارائه شود. همچنین مشوق‌هایی برای رشد و تمایز برای اعمال نفوذ سرمایه‌گذار خصوصی تقویت شود. انقلاب صنعتی چهارم به شش استراتژی کلیدی پایبند است که این استرتژی‌ها هر کدام  شامل یک  فناوری می‌شود. فناوری‌های کلیدی در انقلاب صنعتی چهارم سرنوشت تولید و ساختار تولید را تعیین می‌کنند.

فناوری‌های کلیدی در انقلاب صنعتی چهارم

 در وهله اول باید ببینیم این فناوری‌ها در کجا هستند و در چه مکان‌هایی باید به کار گرفته شوند.این فناوری‌های کلیدی در دل شش استرات‍ژی تکنولوژی نهفته است. این شش استراتژی عبارتند از نانو تکنولوژی، متریال و مواد پیشرفته و یا تغییر یافته، ‌میکرو و نانو الکترونیک، فوتونیک یا همان مهندسی نور، بایوتکنولوژی،‌تولید پیشرفته.

کلیدهای فعال کردن تکنولوژی فوتونیک در انقلاب صنعتی چهارم

 در انقلاب صنعتی چهارم، سرعت و دقت در تولید نقش به سزایی دارد. انقلاب صنعتی چهارم مانند یک رانندگی رقابتی است که به رشد استعدادها و ایجاد فرصت ها کمک می کند؛ اما لازمه پیروز شدن در آن کمک جستن از دانش و توجه به چالش‌های اجتماعی است. کلیدهای فعال کردن تکنولوژی فوتونیک در انقلاب صنعتی چهارم، عبارتند از قطعات نوری،‌ نورهای پزشکی، نورهای مخابره ای، عکس های ولتاییک‌،  نمایش های نوری با سرعت بسیار بالا، چشم‌انداز ماشینی است. فوتونیک فرصت‌های نوآوری و ایجاد تنوع برای تولید بسیاری از بخش‌ها را به وجود می‌آورد.  

استقرار فناوری‌ها در صنایع

این فناوری‌ها به راحتی می‌توانند در صنعت هواپیمایی،‌ آی تی، خودروسازی، سلامت،‌انرژی‌های جدید،‌پتروشیمی، معدن و … استقرار پیدا کنند. برای مثال از مهندسی نور یا همان فوتونیک در سلامتی استفاده‌های بسیاری می‌شود؛ اما این مهندسی در خودروسازی، صنعت هوایی و انرژی‌های جدید کاربرد بسیاری دارد. این‌ها کلیدهایی هستند که به صنایع قدرت می‌دهند تا سطح تکنولوژی خود را بالاتر ببرند.

ارزش آفرینی این فناوری‌ها در صنایع

هرچه این فناوری‌ها در صنعت گسترش پیدا کنند، میزان ارزش آفرین‌ها هم بیشتر می‌شود. مزیت و خاصیت انقلاب صنعتی چهارم این است که محصولات در مدار تکنولوژی و علم روز تولید می شوند. به عبارتی دیگر  ارزش محصول به تمایزی است که تکنولوژی درآن ایجاد کرده است. در این ارزش آفرینی که به کمک فناوری‌های جدید ایجاد می‌شود. سطح و میزان تولید هم بالاتر می‌رود. آنچه که در انقلاب صنعتی چهارم رخ داده تغییر و توسعه تولید ناخالص داخلی کشورها است. استفاده کمتر از نیروی انسانی و افزایش میزان تولید یکی از ارزش‌هایی است که فناوری‌های موج چهارم به صنایع جهان بخشیده است.

خطرهای انقلاب صنعتی چهارم برای نیروی انسانی 

بسیاری تصور می‌کنند با گسترش انقلاب صنعتی چهارم در سطح جهان بسیاری از نیروی انسانی بیکار می‌شوند؛ اما واقعیت خلاف این است. در زمان‌های نه چندان دور، حسابداری یک حرفه پر درآمد برای افراد بود. هر حسابدار در هر شرکت بیش از ده کمک حسابدار داشت که روزانه باید امور حسابرسی را  با استفاده از دفاتر حسابداری ثبت می‌کردند. همزمان با ورود کامپیوتر به اداره‌ها، تهدید جدی برای شغل حسابداری به وجود آمد و کم کم شغلی به نام کمک حسابدار از میان رفت. شاید در نگاه اول موجی از بیکاری و از بین رفتن یک بازار کار مناسب برای قشر جوان جامعه مشاهده شود؛ اما در نگاه بلند مدت، سیستماتیک شدن حسابداری هزاران شغل پردرآمد برای  همین افراد به وجود آورد. در حال حاضر روزانه کم نیستند کسانی که درشرکت‌های معتبر جهان بر روی نرم افزارهای مختلف حسابداری کار می‌کنند. نمونه های جدیدی از این نرم افزارها را روانه بازار می‌کنند. پس این توانایی و دانش روز بود که شغل تازه حتی با درآمد بالاتری را در جامعه ایجاد کرد. در انقلاب صنعتی چهارم ممکن است برخی مشاغل کاملا از بین برود. وقتی یک ربات می‌تواند همزمان مسئول کنترل کیفی خط تولید کارخانه و انبار داری را انجام دهد، دیگر جایی برای  نیروی انسانی وجود ندارد؛ اما همین ربات‌ها باید به دست نیروی انسانی متخصص طراحی، ساخته و مجهز شوند. پس هزاران متخصص در این زمینه نیاز است که باید خود را به دانش روز مجهز کنند.  

مهمترین دستاوردهای فناوری‌های کلیدی انقلاب صنعتی چهارم

در اتحادیه اروپا یک موقعیت قوی و مناسب برای خروجی علم بر روی صنعت جهان شکل گرفته است. همین موضوع باعث می شود تا فضایی برای بالا رفتن ثبت اختراع در کشورهای  پیشرو در انقلاب صنعتی چهارم به وجود آمده و آن‌ها را به مهمترین بازیگران این انقلاب تبدیل کند. اما با تمام این تفاسیر یک شکاف بزرگ، میان پایه تولید و پایه فناوری وجود دارد که باید تلاش‌ها و دستاوردهای فعلی به روز شده و این شکاف از بین رود. یکی از نمودهای اصلی این شکاف، همان بیکاری و از بین رفتن برخی مشاغل ریشه‌ای در جهان است. مهمترین دستاورد فناوری‌های کلیدی در انقلاب صنعتی چهارم توسعه محصولات و به خصوص توسعه ظاهری آن‌ها است.فناوری‌های ذکر شده همچنین بر روی تخصص ساخت محصول هم تاثیر گذاشته‌اند.

زنجیره ساخت در انقلاب صنعتی چهارم

در انقلاب صنعتی چهارم مهمترین کلید واژه‌ای که برای تولید و بهبود ساخت می‌توان یافت همان نوآوری است. نوآوری مانند یک هشتک برای انقلاب صنعتی چهارم کاربرد دارد. اما برای ایجاد تحول و تغییر در ساخت در مرحله اول باید به امکانات تکنولوژیکی توجه داشت و آن‌ها را ارتقاء بخشید. داشتن مسیرهای مشخص برای تولید محصول می‌تواند سطح تولید و ساخت را ارتقاء بخشید. در مرحله آخر هم برای ارتقاء ساخت باید به ارتقاء امکانات رقابتی جهان هم توجه داشت. زنجیره ساخت در انقلاب صنعتی چهارم از زنجیره‌های دانش، تکنولوژی،‌ تولیدکننده و متخصص تشکیل شده است.

سرنوشت کارخانه‌ها در بهره‌مندی از فناوری‌ها

وقتی کارخانه‌ها از فناوری‌های ذکر شده استفاده می‌کنند، در مرحله اول می‌توانند به افزایش ثروت خود فکر کنند. صادرات گسترده محصول و رهبری بازارها یکی دیگر از مزیت‌هایی است که سوار شدن بر موج چهارم اقتصاد به کارخانه‌ها می‌بخشد. البته این موضوع نیاز به تحقیق و توسعه و بررسی بلند مدت بازارها و تعریف یک افق چشم انداز بلند مدت دارد. در کشورهایی که کارخانه‌ها بر موج چهارم سوار می‌شوند، رونق اقتصادی ممکن می‌شود. زیرا قابلیت‌های فنی و زنجیره تامین کارخانه‌ها توسعه یافته‌تر شده و منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی کشور می‌شود. البته تلاش می‌شود تا فناوری‌های روز را  در بخش های کوچک تولید(SME)  وارد کنند. رونق این بخش‌هاست که به بازارهای پر مصرف ورنق می‌دهد.