معادن کشور با چالش‌های زیست محیطی فراوانی رو به رو هستند.
کانی مگ، فهیمه اکبری صحت-ارزش ذخایر معدنی شناسایی شده کشورمان که سه درصد ذخایر مواد معدنی جهان را شامل می شود، افزون بر ۷۷۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
کشورمان از نظر میزان ذخیره اکتشافی معدن رتبه چهاردهم را در جهان دارد و از نظر تنوع ذخایر، جایگاه دهم جهانی را به خود اختصاص داده است.
بر اساس آمار موجود، ایران از نظر ذخایر معدنی جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست، این مهم مبین تاثیر معادن در اقتصاد و صادرات کشور است.
بنابه اظهار کارشناسان، ۶۸ نوع ماده معدنی در کشور وجود دارد که از این تعداد فقط ۲۰ ماده معدنی اکتشاف، مشخص و در مرحله فرآوری قرار گرفته است.
همچنین کشورمان با داشتن ۱.۵میلیارد تن ذخایر قطعی و ۴.۵ میلیارد تن ذخایر احتمالی سنگ‌های ساختمانی جزو سه کشور نخست جهان از لحاظ ذخایر معدنی است.
آمار غیر رسمی نشان میدهد، محدوده‌های معدنی با ۱۳۰ میلیون هکتار مساحت، هشت درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود.
به گفته کارشناسان، میانگین اکتشافات کشور در بخش معدن کمتر از ۵۰ متر است در حالی که اندازه مطلوب اکتشافات ۱۵۰ متر است تا بتوان به یک ماده معدنی دست پیدا کرد.
به گفته متخصصان بخش معدن، ایران در منطقه‌ای واقع شده که کشورهای اطراف آن مانند ترکیه، عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس باتوجه به آهنگ رشد و توسعه اقتصادی به منابع معدنی نیاز دارند و این در حالی است که این کشورها از نظر ذخایر معدنی بسیار فقیر هستند، حتی این کشورها در صنایعی مانند فولاد سرمایهگذاری هم کرده‌اند؛ اما مواد اولیه آن‌ها وارداتی است و ایران میتواند منبع خوبی برای تأمین نیازهای این کشورها که به سرعت در حال افزایش است، محسوب شود.
کارشناسان معتقدند ایران با ۱۸ درصد منابع گاز و ۹ درصد منابع نفت در بین کشورهای معدنی دنیا موقعیت منحصر به فردی برای تأمین انرژی فعالیت های معدنی به‌خصوص در فرآوری و فلزات دارد. قیمت انرژی در ایران باتوجه به منابع عمده تا۵۰ درصد قیمت جهانی است. این موقعیت شرایطی را فراهم می‌کند که شرکتهای بزرگ کل عملیات مرتبط با معدن را از استخراج، صنایع تولید فلزات به خصوص فولاد در ایران با قیمت تمام شده مناسب انجام دهند و به بازارهای نزدیک منطقه صادر کنند.
ایران، بهشت سرمایهگذاری معدنی و دروازه معادن غرب آسیا
به اعتقاد کارشناسان، کشورمان از نظر حجم ذخایر قطعی و بالقوه، وجود زیربناهای مناسب، وجود بازار مناسب مصرف در ایران و کشورهای منطقه، قیمت مناسب انرژی، دسترسی به آب‌‌های آزاد و نیروی انسانی متخصص و تحصیل‌کرده بخش معدن به عنوان یکی از کشورهای بسیار شاخص برای سرمایهگذاری شرکت های بزرگ معدنی شناخته می شود و در یک جمله ایران در آینده بهشت سرمایهگذاری معدنی و دروازه معادن غرب آسیا شناخته خواهد شد.
بنابه گفته محققان، ایران از نظر ذخائر مس، سرب، روی، گنبد نمک (شامل ذخائر نمک، گچ، گوگرد، آهن، مس، اورانیوم)، دریاچه نمک ( شامل ذخائر سولفات، سدیم، پتاس، منیزیم، لیتیوم)، ذخایر گچ، فولاد، آلومینیوم و سنگ های تزیینی در صدر برترین‌ها کشورهای جهان است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند در موضوع معدنکاری باید به چالش‌های زیست محیطی توجه ویژه‌ای داشت. در تمام دنیا بسیاری از معادن فکری به حال این موضوع اندیشیده‌اند. در کشورمان هم نباید فقط به موضوع بهره‌برداری از معادن فکر کرد. موضوع اصلی و حیاتی در توسعه معادن رفع چالش‌های زیست محیطی است.
معادن برای ادامه فعالیت خود با چالش‌های اساسی در حوزه‌های مختلف مانند محیط زیست، مصرف انرژی، ایمنی و بهداشت رو به رو هستند. در بخش استخراج با تخریب زمین‌ها، محیط‌زیست و مهمتر از همه نابودی منابع تجدیدنشدنی (اتمام منابع طبیعی) و در بخش فرآوری، بحث پساب‌های سمی حاصل از فرآیند تغلیظ کارخانه‌های فرآوری و اثرات مخرب زیست‌محیطی در کنار میزان مصرف آب مهمترین چالش‌های این حوزه است.
توجه به جنبه‌های توسعه پایدار
با توجه به روند رشد مفاهیم توسعه پایدار می‌توان به جرات گفت که بدون توجه به جنبه‌های توسعه پایدار فعالیت‌های معدنی در آینده مختل خواهد شد و بهتر است معادن و شرکتهای معدنی هر چه سریعتر با بررسی مدل‌ها و الگوهای توسعه پایدار به سمت آن گرایش پیدا کنند.
توسعه پایدار مفهوم جدیدی است که به دلیل نگرانی‌های بشر در خصوص کمبودمنابع طبیعی، رشد سریع جمعیت و تخریب شدید محیط زیست در کمیسیون جهانی محیط زیست براتلند در سال ۱۹۸۷ معرفی شد و در سال ۱۹۹۲ در”کنفرانس ریو” مورد پذیرش کلیه کشورهای جهان قرار گرفت. هدف توسعه پایدار ارتقاء بهره وری وعملکرد زیست محیطی در راستای بهبود توسعه اجتماعی-اقتصادی است که هدف ریشه کنی فقر، توزیع عادلانه ثروت و رفاه برای نسل کنونی می‌باشد ضمن اینکه انصاف را رعایت نموده و منابع و محیط زیستی که منشاء این رفاه وثروت شده‌اند را برای نسل‌های بعد نیز حفظ نمود. بر اساس گزارش براتلند توسعه پایدار عبارت است از برآورده نمودن نیازهای نسل کنونی بدون از بین بردن ظرفیت آن برای برآورده کردن نیازهای نسل‌های بعدی است.
مدیریت بهره‌وری با کمک اقتصاد سبز
اقتصاد سبز در واقع ابزارها، تکنیک‌ها وتکنولوژی‌های مناسب مدیریت بهره‌وری و زیست‌محیطی را به کار می‌گیرد تا اثرات سوء زیست محیطی فعالیت‌های سازمان، کالاها وخدمات را کاهش دهد.
بهره‌وری سبز میتواند مواردی همچون تضمین سودبخشی، ارتقاء کیفیت زندگی و کاهش اثرات منفی زیست محیطی و کاهش هزینه تولید. کاهش هزینه دفع ضایعات. بهبود نگرش بازار، کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان کارکنان و زندگی با کیفیت بالاتر را بدنبال داشته باشد و همچنین کالاها و خدمات سازگار با محیط زیست تولید کند.
راهبردهای اقتصاد سبز در معادن
بدون شک هر چالشی راهکاری دارد. برای به ثمر نشستن هر راهکاری هم باید راهبردی داشت. مهمترین راهبردهای این بخش را می توان به بازفراوری پسماندها و باطله‌ها، ممیزی و کاهش مصرف آب در فرایندها، حذف و استحصال عناصر مضر و خطرناک زیست محیطی از باطله‌ها بانگاه ارزش‌آفرینی در استحصال آن‌ها و عارضه‌یابی،استاندارد و بهینه‌سازی خطوط تولید با هدف افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی را در معادن و صنایع معدنی کشور بیش از پیش جلوه‌گر می‌سازد.
آموزش اساس رفع چالش‌های موجود معدنی
در کشور ایران منابع معدنی به عنوان یک فرصت برای پیشرفت و توسعه کشورند؛ اما وضعیت صنعت معدنکاری ایران در مولفه‌های مختلف توسعه پایدار، در مقایسه با سایر کشورهای معدنی وضعیت مناسبی ندارد. برای آنکه صنعت معدنکاری بتواند یک صنعت پایدار باشد و نقش خود را در توسعه پایدار ایفا کند، تعریف یک چارچوب کلی و جامع برای آن بسیار مهم است. معادن برای ادامه فعالیت خود در ایران با چالش‌های اساسی در حوزه‌های مختلف مانند محیط زیست، مصرف انرژی، ایمنی و بهداشت روبه‌رو هستند. در این راستا، مدیریت صحیح پساب‌های کارخانه‌های فرآوری، توجه بیشتر به تحقیق و توسعه، سرمایهگذاری در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، برگزاری دوره‌های بازآموزی برای نیروی کار از راهکارهای مهم برای بهبود وضعیت موجود است.
