نقش معادن در اقتصاد کشور غیرقابل انکار است
کانی مگ، سعیده زمانی-کارشناسان، این مشکلات را نیروهای خنثی کننده انگیزه تولید ثروت در بخش معدن عنوان می‌کنند. در این میان با توجه به چالش‌های زیاد در مسیر اکتشافات معدنی گفتگویی در این خصوص با مهندس بهروز برنا، مدیر سابق امور اکتشاف سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور داشته ایم. برنا از کسانی است که یافته‌های علمی و تحقیقاتی او از زمین بسیار خواندنی است. این کارشناس حوزه معدن معتقد است که در ۶ دهه گذشته اقدامات موثری توسط سازمان زمین شناسی در حوزه معدن صورت گرفته است. با این وجود به گفته او در زمینه اکتشافات هنوز جای کار بسیاری وجود دارد. او فرماندهی واحد و سرمایه‌گذاری‌های جدید را از مهمترین انتظارات فعالان حوزه معدن از دولت سیزدهم عنوان می‌کند.
آقای مهندس سیاستگذاری‌های بخش اکتشافات معدنی را در شرایط فعلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کشوری هستیم که پتانسیل بالایی برای اکتشاف داریم. سازمان زمین شناسی در سال‌های گذشته به عنوان متولی اکتشافات، تلاش کرده است. در قدیم اطلاعات در این زمینه نبود و از اطلاعات اکتشافات نفت که توسط خارجی‌ها آموزش داده شده بود استفاده می‌کردند. اما از سال ۱۳۴۰ تا به حال با وجود سن کم این سازمان خوشبختانه اقدامات موثری صورت گرفته و نقشه زمین شناسی پایه انجام شده است. با این حال به دلیل پهناور بودن و تنوع مواد معدنی در کشور نیاز بوده که برای هر کاری از روش خاص استفاده کنند. برای اکتشاف لایه اطلاعاتی زیاد می‌خواهیم. بنابراین با توجه به اینکه یک درصد خاک دنیا را داریم باید به همین میزان نیز توسط دولت اکتشاف شود.
چه اقداماتی برای توسعه معادن ضروری است که صورت گیرد؟
اکتشاف معادن ریسک بالایی دارد و با توجه به این مساله یکی از مهمترین ضرورت‌ها این است که دولت باید ریسک آن را کاهش دهد. به عنوان مثال از محدوده امید بخش که ریسک آن کم شده به بخش خصوصی داده شود. در حال حاضر سالیانه نیم میلیون تن استخراج داریم ولی سه برابر این میزان کشفیات است.
همچنین موضوع دیگر ضرورت اولویت قرار دادن اکتشافات فلزی است؛ این اکتشاف نسبت به سایر اکتشافات دیگر سختی خاص خودش را دارد و باید به توسعه تکنولوژی‌های آن توجه شود. در واقع باید سرعت داده شود و روی اکتشافات عمیق بیشتر اقدام صورت گیرد.
میزان ذخایر فلزی کشور ۱۳ درصد است و از این رو باید نگران باشیم که ذخایر فلزی رو به کاهش می‌رود. عمده دلیل ضرورت توجه به اکتشافات فلزی ارزش افزوده این مواد و نیاز بالای تولید و تقاضای زیاد برای آن است.
به موضوع کمبود مواد اولیه فلزی اشاره فرمودید. کم توجهی به توسعه اکتشافات معدن چقدر تامین مواد اولیه را با چالش رو به رو می‌کند؟
برخی از مشکلات در این زمینه مربوط به تجهیزات معادن و ماشین آلات آن بوده است که به خصوص در دوره تحریم‌ها با چالش زیادی رو به رو شد. اما در همین دوران برخی از شرکت‌ها موفق به تجهیز معادن شدند. امیدواریم با دولت جدید انسجامی را در بخش معادن شاهد باشیم و با فرماندهی واحد بتوانیم موانع توسعه معادن کشور را برداشته و سهم آن از اقتصاد کشور را افزایش دهیم. ما در حال حاضر نیروهای خوب و همچنین آزمایشگاه‌های خوب داریم. کشورمان روی کمربند سنگ آهن، طلا و مس جهان قرار گرفته و این موهبتی است که می‌توان از محل فعال کردن آن توسعه کشور خود را رقم زد. یکی از وظایف حاکمیت این است که با شفاف سازی در قوانین و مقررات زمینه لازم را برای جذب سرمایه‌گذاری در معادن آماده کند. بنابراین انتظار می‌رود با تجهیز بیشتر و رفع موانع توسعه ماشین آلات و دستگاه‌های مرتبط با حوزه معدن شاهد بهبود در وضعیت استخراج معادن کشور باشیم.
بخش معدن نیاز به سرمایه‌گذاری جدی و همچنین استفاده بیشتر از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان دارد و ضروری است تا سیاستگذار این بخش با سیاست‌های تشویقی و همچنین رفع موانع از مسیر بخش خصوصی به این مهم دست یابد.
قوانین در زمینه معدن نباید به گونه‌ای باشد تا سرمایه‌گذار را فراری دهد. در صورت تزریق بودجه مناسب از سوی دولت و با توجه به اعلام اینکه گفته می‌شود در دولت جدید و مجلس انسجام بیشتر حاکم شده است انتظار می‌رود از این ظرفیت برای توسعه معادن و تجهیز دستگاه‌های مرتبط با استخراج بیشتر بهره برد.
نکته دیگر اینکه زنجیره عرضه در برخی مواد معدنی تکمیل شده است. باید نیم نگاهی هم به دپوها باشد؛ چرا که دپوها خودش میتواند ماده معدنی باشد.
چه راهکارهای عملیاتی برای رفع چالش‌های حوزه اکتشافات معدنی وجود دارد؟
یکی از این موارد ایجاد شورای هماهنگی و سیاستگذاری اکتشاف منابع معدنی با محوریت سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور است. موضوع بعد نیز ایجاد بانک جامع اطلاعات اکتشافی در کشور در خصوص تجمیع اطلاعات زمین شناسی و اکتشافی تمامی دستگاه‌ها در بانک اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی است.
اگر نکته پایانی هست بفرمایید.
باید اهتمام بیشتری نسبت به معادن فلزی و غیرفلزی استراتژیک ورزید. نقش معدن در اقتصاد کشور غیرقابل انکار است. در شرایط تحریم شاهد بودیم که معادن نقش مهمی برای گذر از بحران‌های مالی و ارزآوری داشتند. بنابراین با توجه به این مساله دولت باید اصلاح قوانین و حمایت‌های بیشتر از بخش خصوصی را در دستور کار خود قرار دهد و معدن کاری را به متخصصان امر بسپارد.
