مهجوریت معادن ایران از نظر آمار و اطلاعات
مهجوریت معادن ایران از نظر آمار و اطلاعات

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- آمار و اطلاعات مربوط به بخش‌های مختلف صنعت هرساله از سوی سازمان‌ها و مراکز مهم اطلاعاتی ارایه می‌شود. این آمار علاوه بر ارایه اطلاعاتی از شرایط‌ و جایگاه صنایع یک تصویر مناسب همراه با عدد و ارقام از وضعیت صنعت نشان می‌دهد. کافی است به وب سایت‌های این مراکز مراجعه […]

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- آمار و اطلاعات مربوط به بخش‌های مختلف صنعت هرساله از سوی سازمان‌ها و مراکز مهم اطلاعاتی ارایه می‌شود. این آمار علاوه بر ارایه اطلاعاتی از شرایط‌ و جایگاه صنایع یک تصویر مناسب همراه با عدد و ارقام از وضعیت صنعت نشان می‌دهد. کافی است به وب سایت‌های این مراکز مراجعه کنید.

سامانه‌های اطلاعاتی مناسبی در رابطه با آمار و ارقام مربوط به برخی صنایع به سهولت در دسترس است. برای مثال خودروسازی به عنوان یکی از صنایع کشور در تمامی آمار و اطلاعات مراکز مختلف دارای جایگاه ویژه‌ای است. حال اینکه معادن به عنوان یکی از مهمترین صنایع کشور جایگاه چندانی در بخش آمار و اطلاعات کشور ندارند.

بخش معدن از عمده‌ترین بخش‌های تأمین کننده مواد اولیه بسیاری از صنایع باید در صدر رصدهای آماری قرار گیرد. در سال ۱۳۹۶ طرح آمارگیری از معادن تنها با ۱۸۰ نفر آغاز شد. این آخرین آمارگیری است که در حوزه معدن انجام شده و طی چهار سال اخیر باتوجه به پستی و بلندی‌های به وجود آمده در این صنعت همچنان آمار دقیقی از وضعیت معادن ارایه نشده است.

بر اساس آخرین آماری که از حوزه معدن ارایه شده است ۶۶۰هزار نفر در حوزه معدن و صنایع معدنی مشغول فعالیت هستند.

چالش‌های آماری مشاغل در بخش معدن

آمار گوناگونی در حوزه اشتغال معادن وجود دارد که بالاترین آن‌ها تقریبا کمتر از نیمی از جمعیت واقعی شاغل در معدن را گزارش می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، آمار و ارقام حوزه معدن با چالش‌های جدی رو به رو هستند.

در وهله اول می‌توان گفت، تعداد شاغلان موجود در داده‌های نظام مهندسی معدن کشور که هر ماهه توسط مسئولین فنی معادن بارگذاری و ارسال می‌شود تنها شامل آمار اشتغال ۳۳۰۰ معدن از ۷۰۰۰ معدن پروانه دار کشور است. در نتیجه تمامی معادن در دسته آمارگیری قرار ندارند و آمارها با واقعیت تطابق نخواهد داشت.

چالش بعدی نبود یک ارگان واحد برای اعلام آمار مربوط به حوزه معدن است. آمار توسط نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف ارایه می‌شود که با یکدیگر بسیار متفاوت هستند.

موضوع دیگر حوزه معدن این است که تعداد شاغلان در مرکز آمار معادن وزارت صمت نزدیک‌ترین آمار به واقعیت است که البته هنوز در بخش صنایع معدنی آمار دقیقی در دست ندارد. صرفا روش استدلال استقرایی محور تدوین آمار صنایع معدنی این مرکز است. طبق گفته مسئول این بخش از وزارت صمت با توجه به اینکه ما در کشور ۱۰ هزار واحد صنایع معدنی فعال داریم. اگر برای هر واحد متوسط  ۵۰ نفر شاغل در نظر بگیریم،  تنها در بخش صنایع معدنی کشور حدود ۵۰۰ هزار شاغل خواهیم داشت. به نظر می‌رسد این روش خارج از استانداردهای آماری و گزارش دهی دنیا باشد؛ اما فعلا نزدیکترین آمار به واقعیت است.

چالش جدی و اساسی دیگری که در بخش معدن وجود دارد، عدم تفکیک آمار مشاغل صنایع معدنی از صنایع پایین دست و غیر معدنی است. همچنین محدود بودن دسترسی مرکز داده‌های علوم زمین به پایگاه داده معادن چالشی است که آمار و اطلاعات مربوط به معادن را تحت تاثیر قرار داده است.

در حال حاضر بسیاری از معادن کشور به خصوص معادنی که در شهرهای مرزی فعالیت می‌کنند از اتباع خارجی به عنوان نیروی کار استفاده می‌کنند. با توجه به محدودیت‌های بیمه‌ای و قانون کار، آمار درستی از تعداد فعالان این بخش در دسترس نیست.

سیاست‌گذاری‌های غلط معدنی کشوری، استانی و بخشی مربوط به معدن که باعث تعطیلی معادن پروانه‌دار می‌شود. همین موضوع می‌تواند آمار حوزه معدن را روزانه دچار تغییر کند.

پایگاه جامع اطلاعاتی در بخش معدن ایجاد شود

محمد خدابخشی رئیس فراکسیون توسعه متوازن مجلس، در این رابطه معتقد است« پیشنهاد می شود یک پایگاه جامع اطلاعاتی در بخش معدن ایجاد شود که میزان ذخایر،استخراخ مواد معدنی مشخص شده و به صورت شفاف میزان اعتبارتی که برای زیر ساخت معادن است  و محل هزینه کرد آن مشخص شود.

وی گفت: متاسفانه در سال های اخیر به رغم هدف‌گذاری‌هایی که در برنامه توسعه کشور تدوین شده بود، رشد ۸ درصدی اقتصادی به منظور کاهش فاصله ما با کشورهای رقیب محقق نشد و حتی رشد اقتصادی منفی شد.

نماینده مردم الیگودرز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به کارهای تحقیقاتی انجام شده در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور گفت: بخش معادن دارای پتانسیل‌های فراوانی است به شکلی که حتی می‌تواند به تنهایی باعث رشد اقتصادی کشور شود.

نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اهمیت اشتغال در کشور گفت: بر اساس آمار منتشر شده از منابع آماری معتبر، نسبت شاغلان در معادن در حال بهره برداری نسبت به هر صد هزار نفر جمعیت، بیش از ۱۲۱ نفر است. اگر اشتغال غیر مستقیم را در نظر بگیریم این آمار دو  یا سه برابر خواهد شد که نشان دهنده چرایی اهمیت معادن در کشور است.

 وی افزود: بخش معدن کشور نیاز به توجه بیشتر دارد و باید در احکام برنامه هفتم توسعه باید احکامی ویژه و مفید برای این بخش در نظر بگیریم.

رئیس فراکسیون توسعه متوازن مجلس با اشاره به احکام معادن در قانون برنامه توسعه ششم کشور گفت: باید وزارت صنعت،معدن و تجارت پاسخ دهند که این احکام مندرج در برنامه توسعه ششم تا چه میزان اجرا شده و در صورت عدم اجرا باید مشخص شود که چه موانعی وجود داشته تا برنامه توسعه هفتم مدنظر قرار گیرد.

خدابخشی در پایان افزود: پیشنهاد می‌شود یک پایگاه جامع اطلاعاتی در بخش معدن ایجاد شود که میزان ذخایر، استخراخ مواد معدنی مشخص شده و به صورت شفاف میزان اعتبارتی که برای زیر ساخت معادن است  و محل هزینه کرد آن مشخص شود.

آمار ناقص بخش معدن چه می‌گویند؟

آمار نشان می‌دهد، معادن در سراسر کشور توزیع شده‌اند. تقریباتمامی استان‌های کشور معادنی را در دل خود جای داده‌اند. بر اساس آمار بیش از ۶۵ نوع تنوع ماده وجود دارد. در برخی مواد در رتبه‌بندی جهانی دارای رتبه‌های تک رقمی هستیم. این موضوع موجب شده تا کشورمان به عنوان یک کشور معدنی در عرصه جهانی مطرح شود.

آمار منتشر شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد، در بخش معادن کشور بدون احتساب بخش صنایع، بیش از ۱۵۷هزار اشتغال مستقیم وجود دارد.

براساس ماده ۴۳ برنامه ششم توسعه، منابعی از معادن تحت عنوان حقوق دولتی هستند. این حقوق باید ۱۰۰ درصد تخصیص یابد و در حوزه معدن مورد استفاده قرار گیرد؛ اما متاسفانه این مقدار تخصیص نمی‌یابد. همین امر منجر به محدود شدن وزارت صمت در طرح‌های توسعه معادن می‌شود.

بر اساس اعلام رسمی وزارت صمت در ۱۳سال گذشته استخدام رسمی در حوزه معدن صورت نگرفته و بیشترین جذب نیرو به بخش کارگران معادن بازمی‌گردد.