کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- سال‌هاست با اعمال تحریم‌های بین‌المللی بیشتر بخشهای صنعت کشور با چالش جدی رو به رو شده است. معادن هم از این ورطه عقب نمانده‌اند و نبود ماشین‌آلات به روز دنیا در بیشتر معادن کشور رنج بزرگی را بر دوش آن‌ها گذاشته است. در بیشتر معادن کشور ماشین‌آلات وارداتی هستند و […]
کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- سال‌هاست با اعمال تحریم‌های بین‌المللی بیشتر بخشهای صنعت کشور با چالش جدی رو به رو شده است. معادن هم از این ورطه عقب نمانده‌اند و نبود ماشین‌آلات به روز دنیا در بیشتر معادن کشور رنج بزرگی را بر دوش آن‌ها گذاشته است.
در بیشتر معادن کشور ماشین‌آلات وارداتی هستند و تعداد این ماشین‌ها در معادن بزرگ بیشتر است. البته در معادن کوچک مقیاس هم برای تمامی بخش‌ها نیاز به ماشین‌آلات وجود دارد.
مهمترین ماشین‌های مورد نیاز در معادن عبارتند از انواع بیل مکانیکی، لودر، بولدوزر، دامپ تراک، تجهیزات حفاری و تجهیزات خاص معادن زیرزمینی و … که تمامی آن وارداتی هستند.
بر اساس آخرین آمار ارایه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، به طور متوسط در شرایط کنونی سالیانه ۱۲۰ تا ۲۵۰ میلیون دلار صرف واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی می‌شود.
این ارقام با توجه به مشکلات ارزی کشور بار سنگینی را بر دوش معادن می‌گذارد. از سوی دیگر نبود ماشین‌آلات و تجهیزات به روز در معادن آن‌ها را روز به روز مهجورتر و غیراقتصادی‌تر می‌کند.
از آن‌جایی که آمار دقیق و مناسبی از بخش معادن کشور در دسترس نیست. طبق آخرین آمار ارایه شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۳۵میلیون دلار انواع ماشین‌آلات معدنی به کشور واردشده است.
فرسوده‌بودن ناوگان ماشین‌آلات معدنی کشور باعث شده است که علاوه بر چالش تامین قطعات و مشکلات مربوط به آن، هزینه تامین نیز افزایش شدید داشته‌باشد و سرجمع هزینه تمام‌‌شده نیز نسبت به ماشین‌آلات نو سایز بزرگ معدنی افزایش محسوس یافته و این بخش را با مشکلاتی مواجه کند.
چالش‌های ماشین‌آلات مستعمل در بخش معدن
در کنار این چالش‌ها، در شرایط فعلی که تولید ماشین‌آلات در داخل کشور انجام نمی‌شود، ممنوعیت واردات ماشین‌آلات دست‌دوم معدنی با عمر بیش از ۵ سال نیز موجب ایجاد انحصار و بالاتربودن محسوس قیمت ماشین‌آلات معدنی مستعمل در داخل کشور از قیمتهای جهانی شده است.
عموما ماشین‌آلات معدنی در دنیا در بازه کمتر از ۱۰ سال مورد استفاده قرار می‌گیرند، لیکن ماشین‌آلات با عمر بالای ۱۰ سال قابلیت استفاده برای شرکت‌های بزرگ معدنی در ایران را داشته و اسقاطی محسوب نمی‌شوند.
درحالی‌که بیشتر ماشین‌آلات موجود در معادن کشورمان چندین برابر عمر معمولی استفاده می‌شوند. فرسوده‌بودن ماشین‌آلات معدنی کشور و بحران عدم‌تامین ماشین‌آلات معدنی در حال‌حاضر به مرحله‌ای رسیده است میتواند به صورت مستقیم منجر به تعطیلی و یا شکست اقتصادی معادن بزرگ و کوچک شود.
نایده گرفتن مواد قانونی در تامین ماشین‌آلات
ماده‌های ۱۰۹ و ۱۱۰ آیین‌نامه اجرایی قانون معادن مصوب ۱۳۹۲، ظرفیت‌های قانونی و مقرراتی موردنیاز در زمینه واردات تجهیزات روز دنیا را فراهم کرده است.
براساس این مواد از آیین‌نامه قانون معادن، ورود ماشین‌آلات و تجهیزات اکتشافی، استخراجی و صنعتی موردنیاز خط تولید عملیات معدنی و صنایع معدنی که با مجوز وزارت انجام می‌شود، از پرداخت هرگونه حقوق ورودی معاف هستند. همچنین واردات ماشین‌آلات و تجهیزات اکتشافی، استخراجی و صنعتی مناسب دست‌دوم موردنیاز خط‌تولید عملیات معدنی نیز با تایید وزارت صمت مجاز خواهد بود.
سهم ماشین‌آلات در توسعه معادن
سهم ماشین‌آلات در حوزه فعالیت‌های معدنی نسبت به تجهیزات ماشین‌آلات بسیار موثر است و شاید سهم آن بیش از ۸۰ درصد باشد. در این زمینه منابع انسانی هم موثرند ولی سهم ماشین‌آلات در معادن بیشتر است.
آنچه مسلم است معدنکاران بیشتر به سوی فعالیت در معادن بزرگ مقیاس می‌روند و درنتیجه ماشین‌آلات نیز باید با مقیاس بزرگتر باشند که قیمت تمام‌‌شده کار کاهش یابد. پس از آن بحث برند ماشین‌آلات مطرح می‌شود؛ اما به دلیل محدودیت‌هایی که در کشورمان وجود دارد،امکان بهره‌مندی از برندهای مطرح و باکیفیت مقدور نیست. به همین دلیل با وجود پایین بودن هزینه‌ها در بخش خرید، هزینه‌های بیشتری را در بخش تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات در معادن تحمیل می‌شود.
در برخی موارد نیز به دلیل دسترسی سخت به برندی خاص و یا شرایط پروژه مدیران معادن مجبور به خرید ماشین‌آلات و تجهیزات متفرقه هستند. در نتیجه می‌توان گفت، بر حسب نقدینگی و شرایط کار،صاحبان و مدیران معادن مجبور به خرید ماشین‌آلاتی هستند که این موضوع بر میزان و کارایی معدن تاثیر مستقیم دارد.
چالش خدمات پس از فروش تجهیزات ماشین‌آلات معدنی در کشور
با اعمال تحریم‌ها بسیاری از واردکنندگان ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی دیگر خدمات پس از فروش ارایه نمی‌کنند. خدمات پس از فروش برخی از برندهای مطرح دنیا به این شکل است که شرکت فروشنده با حضور در معدن، تعمیرات موردنیاز ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی را انجام میدهد و انباری در محل معدن دارد که در صورت استفاده قطعات، وجه آن را از معدن دار دریافت می‌کند؛ اما هیچ نمایندگی در ایران به این شکل کار نمی‌کند و اغلب خدمات پس از فروش مناسبی به خریداران نمی‌دهند.
از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها و نبود نمایندگی‌های مجاز و حمایت آن‌ها، در مقاطعی معدن‌داران مجبور به تهیه قطعاتی بودند که نیاز هم نداشتند و هم اکنون در انبارهای برخی از این معادن هزاران قطعه وجود دارد که به دلیل گذشت زمان از رده مصرف خارج شده‌اند.
به همین دلیل عمده مشکل معدن‌داران در بخش معدن و عمران، تامین و خدمات پس از فروش است؛ چرا که یا نمایندگی وجود ندارد و یا به معنی واقعی خدمات ارائه نمی‌دهند.
حدود ۸۰ درصد سرمایه یک معدن را ماشین‌آلات آن تشکیل میدهد، ولی این رقم در آمارهای بین‌المللی ۸۵ درصد است که سرمایه‌گذاری یک معدن را مشخص می‌کند.
تولید ماشین‌آلات سنگین معدنی وراهسازی در تمام دنیا بر اساس یک اسلوب انجام می‌شود؛ موتورها، سیستم هیدرولیک.زیربندی هم دو مدل بیشتر ندارد، آهن و شاسی. اما هیچ کس به این مسائل توجه نمی‌کند. اگر به این مسائل توجه کنیم، مشکلات راحتتر حل می‌شود.
در کشورهای پیشرفتهای که در زمینه معادن صاحبناماند، شرکت‌های ماشین‌آلاتی پای ثابت انتخاب ماشین‌آلات هستند و معدن‌داران تحقیقات لازم را برای انتخاب انجام می‌دهند. آن‌ها براساس حجم مورد نیازشان پیشنهادها را از شرکت‌های عرضه کننده ماشین‌آلات دریافت می‌کنند و در عین حال به سرویس و خدمات پس از فروش نیز اهمیت می‌دهند.
نقش تعیین کننده بخش معدن در وضعیت بازار
در چندسال گذشته و همزمان با اعمال تحریم‌های اقتصادی، فعالیت بخشهای عمرانی وارد رکود بیسابقهای شد. در چنین شرایطی ادامه یافتن فعالیت بخش معدن سبب شد فروش ماشین‌آلات در سطحی پایینتر از گذشته در بازار ادامه یابد و رکود در بازار شکل بحران پیدا نکند.
اهمیت فعالیت‌های معدن و صنایع معدنی در دوران تحریم به دلیل ارزآوری صادرات در این بخش در دورهای که کشور با کمبود نقدینگی ارزی روبهرو شده بود باعث شد که تا حدودی توجه‌ها به حوزه معدن افزایش یافته و در نتیجه آن فروش ماشین‌آلات راهسازی و معدنی در بخش معدن جایگزین فعالیت‌های عمرانی شود.
