معادن در پیچ و خم مشکلات حمل و نقل
معادن در پیچ و خم مشکلات حمل و نقل

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- معادن کشورمان از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد برخوردار هستند که به دلیل چالش‌های و مشکلات متعدد، آنچنان که باید جایگاه یابی نشده‌اند. بسیاری از محصولات  و مواد معدنی حتی در سال‌های اخیر به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل نتوانسته‌اند به مقاصد صادراتی دست پیدا کنند. یکی […]

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- معادن کشورمان از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد برخوردار هستند که به دلیل چالش‌های و مشکلات متعدد، آنچنان که باید جایگاه یابی نشده‌اند. بسیاری از محصولات  و مواد معدنی حتی در سال‌های اخیر به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل نتوانسته‌اند به مقاصد صادراتی دست پیدا کنند. یکی از مواردی که تاثیرگذاری به سزایی در راندمان تولید مواد معدنی و  تولید دارد، هزینه‌های مربوط به حمل‌ و نقل مواد معدنی است.

در حال حاضر زیر ساخت‌های حمل‌ونقل فعلی پاسخگوی نیازهای بخش معدن نبوده و تاکنون اقدام چشمگیری برای رفع این مشکل صورت نگرفته است. این در حالی است که بخش معادن طی سال‌های گذشته تا کنون از رونق و پیشرفت چشمگیری برخوردار بوده است. به گفته مسئولان امر جایگزین کردن حمل‌ونقل ریلی به جای حمل‌ونقل جاده‌ای، انتخاب بسیار خوبی است که موجب بهبود چشمگیر عملکرد حمل‌ونقلی خواهد شد.

مشکلات حمل و نقل ریلی در حمل مواد معدنی

اصلی ترین موضوع مطرح در معادن، حمل مواد استخراجی است و بهترین روش در تمام دنیا حمل ریلی است. این موضوع برای بنگاه های کوچک شاید چندان عملی نباشد اما برای معادن بزرگ می‌تواند کارآیی خوبی داشته باشد و در ایران هم مجموعه های بزرگی هستند که از این طریق کار می‌کنند.

متاسفانه حمل و نقل ریلی در کشورمان نسبت به سایر کشورهای جهان از قیمت بالاتری برخوردار است. دلیل اصلی این موضوع به زیرساخت‌های کشورمان بازمی‌گردد و باید روی فعالیت‌های ریلی در بنگاه‌های کوچک سرمایه‌گذاری بیشتری کرد. با اینکه ظرفیت تولید و آماده‌سازی زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی در کشور وجود دارد؛ اما نتایج آن چندان در اقتصاد کشور قابل لمس نیست.

حمل ریلی مشکلات حمل جاده‌ای، مصایب رانندگان و … را ندارد. همچنین باتوجه به ظرفیت تولید بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های آن در کشور تحریم‌ها و مشکلات ارزی آنچنان بر این بخش تاثیرگذار نیست. با این وجود بخش حمل و نقل ریلی توانایی حمایت از صنایع معدنی کشور را ندارد. اگر بر موضوع سرمایه‌گذاری دولتی، خصوصی و مشترک بر حوزه حمل ریلی از معادن تمرکز شود، تا حد زیادی مشکلات قیمت حمل هم مرتفع می‌شود.

حمل و نقل بر همه بخش‌های اقتصادی خصوصا معادن تاثیرگذار است. درحال حاضر، بخش حمل و نقل مواد معدنی نیازمند یک بازبینی و نگرش تازه‌ است. اولین اقدامی که باید در این زمینه انجام شود تقویت ماشین‌های حمل و نقل مواد معدنی است.

سایه سنگین مشکلات حمل و نقل بر سر صادرات مواد معدنی

هزینه فرایند استخراج محصول از معدن و فراوری آن تقریبا با قیمت‌های جهانی برابر است؛ اما به دلیل هزینه بالای حمل و نقل زمانی که مواد معدنی به بازارهای جهانی فرستاده می‌شوند، شرکت‌های ایرانی مزیت رقابتی خود را از دست می‌دهند.

اساس همه محصولات صنعتی موجود در جامعه بر مبنای حوزه معدن است و به همین دلیل حمل ونقل مواد معدنی از اهمیت انکار ناشدنی‌ برخوردار است. ایجاد عوارض واردات ماشین‌آلات معدنی و ناوگان‌های حمل‌ونقل تاثیر مستقیم و به سزایی در افزایش قیمت تمام محصولات و کالاهای صنعتی خواهد داشت.

درحال حاضر بهانه رانندگان برای افزایش هزینه کرایه، مواردی همچون کمبود ماشین، کمبود لاستیک، افزایش قیمت روغن و قطعات یدکی است. البته رانندگان ماشین‌آلات معدنی نیز بابت افزایش هزینه کرایه‌هایشان تا حدودی حق دارند زیرا در این وضعیت بحرانی هیچ حمایتی از آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

مشکلات حمل و نقل مواد معدنی به صورت مستقیم بر روی صادرات آن سایه انداخته و شرایط را برای حضور در بازارهای بین‌المللی دشوار کرده است.

حمل مواد معدنی با ماشین‌آلات اختصاصی آسان می‌شود

برای بهبود وضعیت حمل و نقل بارهای معدنی نیاز به سرمایه‌گذاری‌های چشم‌گیر و بلندمدت است. این درحالی است که  ماهیتاً فراهم ساختن زیرساخت‌ها و ناوگان حمل و نقل، بسیار سرمایه‌بر است و توسعه این بخش بدون اتکاء به تامین سرمایه به روش‌های مختلف دولتی و غیردولتی امکان‌پذیر نیست.

یکی از بزرگترین اقدامات در زمینه حمل مواد معدنی، عدم دریافت عوارض هنگام واردات ماشین‌آلات حمل‌ونقل است. در حال حاضر این حوزه احتیاج به تقویت شدن دارد و وارد کردن ماشین برای حمل‌ونقل موادمعدنی یک امر ضروری محسوب می‌شود.

هزینه کرایه حمل مواد معدنی، سال گذشته در سه نوبت و به ازای هر مرتبه ۳۰ درصد افزایش یافته است. افزایش هزینه‌ها در حوزه حمل مواد معدنی تاثیر مستقیمی در راندمان تولید مواد معدنی دارد و بدین صورت قیمت سایر کالاها و محصولات نیز افزایش می‌یابد. اگر افزایش تعرفه‌های حمل مواد معدنی با برنامه‌ریزی و به‌صورت منطقی صورت بگیرد، شاهد ضرر و زیان کمتری خواهیم بود.

متاسفانه برنامه‌ریزی لازم در این زمینه وجود ندارد. به همین دلیل با افزایش ناگهانی کرایه‌ها تولیدکنندگان با چالش‌های اقتصادی و افزایش هزینه‌های تولید رو به رو می‌شوند.

هزینه بالای ماشین‌آلات دست دوم

ماشین‌آلات و تجهیزات حمل ونقلی بسیاری از معادن فرسوده شده‌اند. به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی کشور اجازه ورود ماشین‌آلات جدید داده نمی‌شود. دستگاه‌های دست دوم نیز به سختی یافت می‌شود و اگر پیدا شوند با قیمت‌های بسیار بالایی وجود دارند که معدن‌دار متوسط از عهده خرید آن برنمی‌آید.

همچنین این ماشین‌آلات عمر مفید خود را پشت سر گذاشته‌اند و هزینه‌های نگهداری بالایی دارند. رانندگان در زمان حمل مواد معدنی ممکن است با مشکل خرابی، فرسودگی و … رو به رو هستند، در نتیجه نمی‌توان از تمامی ماشین‌های حمل و نقل نهایت بهره را برد.

سهم قابل توجه حمل و نقل از هزینه‌های معادن

روند حمل‌ونقل مواد معدنی در کشور از یک برنامه منسجم، علمی و مناسب برخوردار نیست. باتوجه به اینکه تمامی معادن کشور از تنوع و تعداد مواد معدنی بهره می برند؛ اما توجه چندانی به موضوع حمل و نقل این مواد ارزشمند و ارزش آفرین نشده است. معضل اصلی که اکنون معادن ایران را درگیر خود کرده است، مبحث حمل و نقل مواد معدنی است.

حمل‌ونقل مواد معدنی در ایران برخلاف سایر کشورهای پیشرفته، ریلی نیست و هزینه حمل‌ونقل ریلی حتی از حمل‌ونقل جاده‌ای نیز بیشتر است که این یک مانع  بزرگ برای پیشرفت در این زمینه محسوب می‌شود.

افزایش چندین‌باره هزینه حمل مواد معدنی باعث شده است که معدنکاران نتوانند برای فروش محصولات خود برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند. زیرا بعضی از مصرف‌کنندگان داخلی، مواد معدنی را درب کارخانه دریافت می‌کنند و هزینه بالای حمل‌و نقل موجب کاهش سود معدنکار می‌شود.