مزایای طرح تامین مالی زنجیره‌ای برای صنایع کشور
مزایای طرح تامین مالی زنجیره‌ای برای صنایع کشور

کانی مگ، جعفرگودرزی- سال‌هاست که تمامی تولیدکنندگان به خصوص صنعتگران کشور با مشکل تامین مالی رو به رو هستند. بیشتر صنعتگران تمام تلاش خود را می‌کنند تا با استفاده از تسهیلات بانکی چرخه معیوب تامین مالی را در سیستم خود ترمیم کنند؛ اما بانک‌ها هم به دلیل مشکلات به وجود آمده آنچنان که باید توانایی […]

کانی مگ، جعفرگودرزی- سال‌هاست که تمامی تولیدکنندگان به خصوص صنعتگران کشور با مشکل تامین مالی رو به رو هستند. بیشتر صنعتگران تمام تلاش خود را می‌کنند تا با استفاده از تسهیلات بانکی چرخه معیوب تامین مالی را در سیستم خود ترمیم کنند؛ اما بانک‌ها هم به دلیل مشکلات به وجود آمده آنچنان که باید توانایی حمایت از بخش تولید را ندارند. حالا با روی کارآمدن دولت سیزدهم، طرح تامین مالی زنجیره تولید به تصویب رسیده است که بر اساس نظر کارشناسان می‌تواند گره‌ای از مشکلات تولیدکنندگان و صنعتگران باز کند. همزمان با تصویب این طرح و تفاهم‌نامه همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و هفت بانک عامل با موضوع تامین مالی زنجیره‌ای تولید با حضور علی صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی، رضا فاطمی امین وزیر صمت، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی و علی آقا محمدی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به امضا رسید، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که«با اجرایی شدن طرح تامین مالی زنجیره تولید نیاز به نقدینگی واحد‌ها کمتر می‌شود و در نتیجه آن فشار بر سیستم بانکی کاهش خواهد یافت و شاهد بهبود ترازنامه بانک‌ها خواهیم بود.»

کاهش فشارها بر سیستم بانکی

تمامی فعالان صنعتی در سال‌های اخیر برای تامین نقدینگی و منابع مالی مورد نیاز خود دست به دامان سیستم بانکی می‌شدند. آمار رسمی وزارت صمت نشان می‌دهد که بیش از ۵۰درصد مشکل صنعتگران مربوط به تامین مالی است. به همین دلیل صنایع تمامی تلاش خود را می‌کنند تا با استفاده از منابع موجود در بانک‌ها نقدینگی خود را تامین کنند. طرح تامین مالی زنجیره‌ای تفاهم‌نامه‌ای است که سطح نیاز واحدهای تولید به نقدینگی را کاهش می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود تا تولیدکنندگان به بانک‌ها و سیستم بانکی فشار کمتری بیاورند.

هادی حق شناس کارشناس اقتصادی معتقد است«طرح تامین مالی زنجیره‌ای به واحدهای تولیدی این امکان را می‌دهد تا به جای استفاده صرف از نقدینگی از ابزارها و روش‌های اعتباری استفاده کنند. همین موضوع باعث می‌شود تا منابع موجود در بانک‌ها دیگر مانند سابق به صورت نقد و مستقیم به واحدهای تولیدی تزریق نشود. بلکه اعتبارات هدفمند و بدون ورود به بازارهای کاذب به واحدهای تولیدی تعلق می‌گیرد.

به گفته وی«طرح تامین مالی زنجیره‌ای مانند بسیاری از طرح‌های دیگر دارای ابعاد مثبت و منفی است. نمی‌توان آن را به صورت کلی منفی دید، همچنین این طرح مانند تمامی طرح‌های مصوب شده اشکالات و ایرادهایی را دارد. باید یک نگاه کارشناسانه و علمی به آن داشت. درست است که هدف آن حمایت از واحدهای تولیدی است؛ اما حمایت از تولید به یک شعار در کشورمان تبدیل شده است.»

وی معتقد است« در وضعیت فعلی، تامین مالی سرمایه در گردش با چالش‌های عدیده‌ای مواجه است؛ از جمله دریافت تسهیلات به‌طور موازی توسط تمام حلقه‌های تولید، سهولت انحراف منابع مالی از چرخه تولید و ورود به بازار دارایی‌ها، عدم شفافیت کافی در فرآیند پرداخت تسهیلات و کنترل‌پذیر نبودن فرآیند گردش اعتبار در زنجیره‌ها، عدم‌تقارن اطلاعاتی بین ذی‌نفعان مختلف بازار، افزایش هزینه تمام‌شده محصول، فرآیند زمان‌بر دریافت تسهیلات بانکی سرمایه‌ در گردش، دشوار بودن تامین وثیقه برای دسترسی بنگاه‌های کوچک و متوسط به تسهیلات سرمایه در گردش، پرهزینه بودن تامین مالی از بازارهای غیررسمی و در نهایت فقدان سازوکارهای مالی مناسب برای تهاتر مطالبات و بدهی‌های بنگاه‌ها. شواهدی که بیان شد، ضرورت تغییر رویکرد در نظام اعتباری کشور و ارتقای نظام تامین مالی سرمایه در گردش را آشکار می‌کند. در پاسخ به این ضرورت، توسعه روش‌های تامین مالی زنجیره‌ای در دستور کار قرار گرفته است.»

مهمترین ویژگی‌های طرح تامین مالی زنجیره‌ای

بر اساس اعلام رسمی وزارت صمت، میان تسهیلات بانکی و تخصیص آنها به واحدهای تولیدی یک عدم تراز ۲۰۰ هزار میلیاردتومانی برقرار بود. همین موضوع نشان می‌داد که تسهیلات بانکی در اختیار تولیدکنندگان قرار نمی‌گیرد. اختصاص نیافتن منابع بانک‌ها به بخش تولید نشان می‌دهد که در تخصیص منابع یک انحراف جدی وجود دارد که باید آمار و ارقام دقیق مربوط به آن اعلام شود. میزان انحراف منابع را بانک‌ها باید اعلام کنند که این اعلام باید به تفکیک بخش‌های مختلف باشد.

در این رابطه ساسان شاه ویسی کارشناس اقتصادی می‌گوید« آنچه که در رونمایی از طرح تامین مالی زنجیره‌ای اعلام شد، بر اساس مکانیزم طراحی شده، صدور فاکتور از یک سامانه واحد انجام می‌شود در نتیجه شفافیت و نظارت بر مصرف تسهیلات و اعتبارات در بنگاه‌های تولیدی گسترده‌تر و نظام‌مند خواهد شد. همین موضوع می‌تواند یک سیستم شفاف در ارایه تسهیلات و تخصیص منابع مالی ایجاد کند. البته یکی دیگر از مزیت‌های طرح تامین مالی زنجیره‌ای کمتر شدن مطالبات غیرجاری بانک‌ها است. همین موضوع هم یک بار سنگین از دوش نظام بانکی بر می‌دارد.»

به گفته وی«مدیران و تصمیم‌گیران طرح تامین مالی زنجیره‌ای را روشی برای مقابله با تحریم‌ها می‌دانند. باید گفت که در برابر تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات جابه جایی پول برای واحدهای تولیدی باید چاره‌اندیشی کرد. این طرح‌ها نمی‌تواند مشکل انتقال بین‌المللی پول را حل کند. واحدهای تولیدی به صورت جدی از مشکلات نقل و انتقالات مالی رنج می‌برند. برای مثال، معادن ما قابلیت و ظرفیت بالایی در رابطه با محصولات معدنی دارند؛ اما به دلیل مشکلات تحریم‌ها مواد معدنی آنچنان که باید نتوانسته‌اند در بازارهای بین‌المللی جایگاه پیدا کنند.»

وی می‌افزاید« نباید طرح تامین مالی زنجیره‌ای را روشی برای مقابله با تحریم‌ها دانست بلکه این طرح می‌تواند یک راهگشا برای واحدهای تولیدی باشد. بدون شک اجرای درست طرح تامین مالی زنجیره‌ای موجب انسجام و ضابطه‌مند شدن اعطای اعتباری و تسهیلات در واحد‌های تولیدی خواهد شد و بر این اساس صف و تقاضا‌های صوری برای دریافت تسهیلات از بین خواهد رفت و با این اقدام با کمترین اعتبار بیشترین پوشش را در بحث اعطای تسهیلات در تولید را شاهد خواهیم بود.

اعتبار سنجی مناسب با اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای

واحدهای تولیدی برای دریافت منابع مالی از بانک‌ها با مشکل اعتبار سنجی روبه رو هستند. در بسیاری از مواقع یک واحد تولیدی به دلیل نداشتن شرایط در موضوع اعتبارسنجی با مشکل رو به رو می‌شوند. همین موضوع باعث رنجش واحدهای تولیدی از نظام بانکی شده است.

مهدی تقوی، اقتصاددان در این رابطه می‌گوید« بانک‎ها برای درست اجرا کردن طرح تامین مالی زنجیره‌ای باید در ابتدا نحوه اعتبارسنجی‌های خود را تغییر دهند، زیرا در غیر این صورت چرخه معیوب موجود در این زمینه به کار خود ادامه خواهد داد  و تولید کننده واقعی بی‎نصیب باقی می‎ماند، البته بنا است تا برات الکترونیکی مورد توجه قرار گیرد و پول نقد دراین خصوص خیلی اساسی نیست، ولی در هر صورت این مسئله از اهمیت اعتبارسنجی کم نمی‎کند زیرا در نهایت پول این برات الکترونیکی باید از بانک دریافت شود.»

به گفته وی« در طرح تامین مالی زنجیره‌ای، یک بنگاه به تنهایی با یک بانک طرف نیست، بلکه کل زنجیره شامل بنگاه تولیدی، فراهم‌کننده نهاده و سایر تأمین‌کنندگان زنجیره تأمین همگی باهم با بانک طرف هستند و یک رابطه تبادل اطلاعاتی و رابطه مالی چندجانبه بین این‌ها برقرار می‌شود و این اولین ویژگی این طرح است. دوم اینکه در طرح تامین مالی زنجیره‌ای، گردش مالی کل زنجیره باهم و هم‌زمان مدیریت می‌شود. ضمن اینکه فرآیندها مبتنی بر فناوری‌های نوین با ابزارهای متنوع‌تر صورت خواهد پذیرفت. ازجمله این فناوری‌ها، زیرساخت‌های فاکتور الکترونیک و تسویه‌های اعتباری و همچنین پلتفرم‌هایی خواهد بود که بانک‌ها تهیه می‌کنند.»