کانی مگ، جعفرگودرزی- بررسی‌ها نشان میدهد تمامی ارکان اقتصاد دانش بنیان رابطه مثبتی با بهره‌وری و رشد اقتصادی دارند و پیامد این روابط کاهش بیکاری،کیفیت بهتر محصولات و خدمات،کاهش قیمت تمام شده، اصلاح الگوی مصرف و در واقع تحقق مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی خواهد بود. کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت از الزامات […]
کانی مگ، جعفرگودرزی- بررسی‌ها نشان میدهد تمامی ارکان اقتصاد دانش بنیان رابطه مثبتی با بهره‌وری و رشد اقتصادی دارند و پیامد این روابط کاهش بیکاری،کیفیت بهتر محصولات و خدمات،کاهش قیمت تمام شده، اصلاح الگوی مصرف و در واقع تحقق مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی خواهد بود. کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت از الزامات اقتصاد دانش بنیان برای شرایط کنونی کشور می‌گوید. مشروح صحبت‌های وی را در ادامه بخوانید.
به نظر شما، با استفاده از سیاست‌هایی که در حوزه اقتصاد دانش بنیان و ترویج آن در کشور تدوین شده است، می‌توان به رشد اقتصادی دست یافت؟
سالیانه شعارهای متعددی در حوزه توسعه صنعتی و رشد اقتصادی سر داده می‌شود. سیاست‌گذاری‌ها هم بیشتر در حد همین شعارها باقی می‌ماند. واقعیت این است که برای دست یابی به اقتصادی درون‌زا ملزوم به استراتژی علمی در راستای دانش بنیان کردن اقتصاد کشور هستیم. یکی از این استراتژی‌ها میتواند استفاده از علوم جدید برای بهبود شرایط و پارامترهای حاکم بر محیط کسب و کار باشد. چنانچه پارامترهای حاکم بر محیط کسب و کار بهبود یابد، صنایع ما از ظرفیت رشد تولید برخوردار هستند و در همین حال، می توانند حضور خود را در بازارهای جهانی پُر رنگ‌تر کنند؛ اما تا شرایط تغییر نکند، نمی وان به بهبود شرایط تولید و تجارت امیدوار بود. در نتیجه اگر دانشی هم وجود داشته باشد، کاربردی ندارد. شرایط برای کاربردی کردن اقتصاد دانش بینان باید فراهم شود.
در صنایع کشور، استفاده از دانش یک نیاز جدی است. رشد صنعتی به گونه‌ای وابسته به دانشی است که وارد صنایع می‌شود. به نظر شما پارامترهای اقتصاد دانش بنیان میتواند علاوه بر رشد اقتصادی منجر به پایایی سیستم اقتصادی و توسعه‌ای کشور شود؟
وقتی صحبت از دانش می‌شود، باید یه این نکته توجه کنیم که اقتصاد کشور بر پایه علم و دانش علاوه بر رشد و توسعه باید شرایط سینوسی و متلاطم را تجربه نکند. اگر به خاطر داشته باشید، اقتصاد مقاومتی به درون‌زایی اقتصاد تاکید داشت. یعنی اینکه اقتصاد کشور به اندازه‌ای قوی و قدرتمند باشد که با کوچکترین تلاطم و کنش خارجی دچار تزلزل نشود. از جمله ابزارهای سیاست‌های توسعه بخش همان دخالت گزینشی در صنایع، هم راستا کردن منابع، پشتیبانی منضبط و راهبردهای تسهیل گرانه یا مشاوره‌ای هستند. در راهبردهای تسهیل گرانه دولت از این طریق از نیازهای صنایع دچار مشکل آگاه می‌شود، دارایی فکری بنگاه‌ها را ارزیابی می‌کند، قابلیت سازمان‌ها را در زنجیره تولید افزایش میدهد و موانع ایجاد فعالیت اقتصادی کارآمد را با برنامه‌های تعطیلات کارآفرینانه برطرف می‌کند. در دنیای امروز بازاریابی و برندسازی هم روز به روز ارتقاء علمی پیدا می‌کنند و نیاز جدی به نفوذ دانش دارند. اقتصاد دانش بنیان به معنای جدی زمانی محقق می‌شود که یک پل ارتباطی صحیح و مناسب میان دانشگاه و صنایع برقرار شده و خط دهی و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی مبتنی بر علوم روز دنیا باشد.
یعنی تمامی علوم جدید و دانش روز دنیا میتواند نسخه نجات بخش اقتصاد کشور باشد؟
بله حتما. هر کشوری دارای شرایط خاص خودش است. ما نباید تنها به واردات تکنولوژی و حتی واردات علم از کشورهای خارجی تکیه کنیم. وقتی صحبت از اقتصاد دانش بنیان است باید به این موضوع توجه داشت که باید شرایطی را فراهم کنیم تا دانشمندان کشورمان بتوانند از علوم جدید برای توسعه اقتصادی بهره بگیرند. برای مثال توسعه آزمایشگاه‌ها، توسعه علمی دانشگاه‌ها، تبادلات علمی بین‌المللی و حمایت از نخبگان علمی میتواند شرایط را برای رشد علم در تمامی بخشهای اقتصاد کشور مهیا کند.
اقتصاد دانش بنیان میتواند،کشورمان را بی‌نیاز کرده و تمامی وابستگی‌ها را قطع کند؟
به یک موضوع دقت کنید. ما نمی‌توانیم بدون ارتباط با دنیا پیشرفت کنیم. در تعریف اقتصاد مقاومتی عنوان می‌شود که اقتصاد باید همزمان با درون‌زایی، برون‌نگری هم داشته باشد. انزوای اقتصادی منجر به توسعه نمی‌شود. اقتصاد دانش بنیان هم وقتی محقق می‌شود که ما با نگاهی به شرایط بین‌المللی بتوانیم از بسترهای علمی و دانشگاهی کشور برای توسعه و رشد اقتصادی استفاده کنیم. اقتصاد دانش بنیان بر انزوا و درون نگری تاکید ندارد. آنچه که اقتصاد دانش بنیان را در کشور ریشه‌دار و قوی می‌کند همان برون‌نگری و تعامل بین‌المللی است؛ اما باید آنچنان قوی باشیم که شرط موفقیت وابستگی به کشورهای خارجی نباشد. برای مثال در حوزه صنایع معدنی می‌توانیم با استفاده از دانش و علم روز دنیا محصولات قابل ارایه در بازارهای جهانی را تولید کنیم. این محصولات قابلیت ارزآوری و درآمدزایی برای کشور را دارند. محصولات معدنی و صنایع معدنی کشور می‌توانند بسیاری از کشورهای دنیا را به ما وابسته کنند؛ اما به دلیل غفلت از این ظرفیت‌ها مواد معدنی خام و بدون فرآوری روانه بازارهای بین‌المللی می‌شوند.
آمار نشان میدهد سهم شرکت‌های دانش بنیان از اقتصاد کشورمان تنها نزدیک به یک درصد است. با این شرایط چگونه می‌توان به بهبود شرایط امیدوار بود؟
متاسفانه هنوز شرکت‌های دانش بنیان نتوانسته‌اند جایگاه خود را در صنایع کشور پیدا کنند. به همین دلیل هم سهم آنها از اقتصاد کشور بسیار ناچیز است. با این شرایط نمی‌توان به صورت جدی از جایگاه‌یابی اقتصاد دانش بنیان در کشور صحبت کرد. شرط توسعه و رشد اقتصادی متوازن با اقتصاد دانش بنیان توسعه شرکت‌های دانش بنیان است. در بسیاری از صنایع کشورمان هنوز شرکت دانش بنیان خاصی شکل نگرفته است و معدود صنایعی هستند که از وجود این شرکت‌ها بهره می‌برند. اقتصاد دانش بنیان فقط در کلام محقق نمی‌شود. برای رسیدن به این مهم باید شرایط و ساختارهای مناسب آن را مهیا کرد.
آیا اقتصاد دانش بنیان میتواند در موضوع اشتغالزایی و کاهش بیکاری نقش مهمی ایفا کند؟
در یک اقتصاد مبتنی بر دانش، گسترش دانش و مهارت‌ها به نوآوری منجر می‌شود که این خود سبب افزایش بهره‌وری، افزایش درآمدها و کاهش بیکاری خواهد شد. بررسی‌ها نشان میدهد که بین محورهای مختلف اقتصاد دانش‌بنیان (رژیم‌های اقتصادی و نهادی، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و سیستم ابداعات و نوآوری) و بیکاری رابطه بلندمدت برقرار بوده است. شاخص‌های رژیم‌های اقتصادی و نهادی و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات مطابق انتظار تأثیر منفی و معنی‌داری بر بیکاری داشته است. شاخص سیستم ابداعات و نوآوری تأثیر مثبت و معنی‌داری بر بیکاری دارد. به طور خلاصه می‌توان گفت اقتصاد دانش بنیان با استفاده مؤثرتر و کاربرد دانش در راستای گسترش ظرفیت‌ها و بهبود سطح بهره برداری از منابع در راستای افزایش تولید ملی، میتواند به معنای واقعی نمایان کننده شعار اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخلی باشد.
وقتی تولید داخل رشد کند در نتیجه هم مشکل بیکاری در کشور کمرنگ‌تر می‌شود و هم میتواند سهم اشتغالزایی را در اقتصاد کشور بالا برد.
به طور خلاصه می‌توان گفت، سرمایه‌‌های اقتصادی موجود در کشور تنها محدود به منابع زیرزمینی مانند نفت، گاز و … نیست بلکه دانش و نیروی انسانی سرمایه اصلی به حساب می‌آیند؛ و کشور ما با داشتن جمعیت جوان و مستعد، سرمایه اولیه کارا و مفید برای رونق این اقتصاد را در اختیار دارد.
و اما سخن آخر!
اقتصاد دانش بنیان میتواند راهکاری برای دست یابی به زیرساخت‌های اقتصاد مقاومتی باشدکه نه تنها به عنوان یک نیاز اساسی برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران به شمار می‌آید بلکه اجتناب از حرکت به سمت چنین اقتصادی توان رقابتی را به شدت کاهش میدهد. اقتصاد دانش بنیان موجب رشد و توسعه پایدار جامعه و درنهایت تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.از سوی دیگر تلاش برای بهبود بهره‌وری تلاش برای زندگی بهتر افراد و جامعه است. به همین دلیل امروزه تمام کشورهای جهان در پی به دست آوردن پیشرفت‌هایی در زمینه بهره‌وری هستند؛بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید ملی بیشتری دست یابند.
