کانی مگ، عاطفه عبدالهی – تمامی جهان این روز‌ها به سمت استفاده از انرژی‌های جدید و کاربرد آن در صنایع حرکت کرده‌اند. معادن و صنایع وابسته به آن نیز در مسیر این رشد، روز به روز دچار تغییرات شگرفی می‌شوند؛ این امر درنتیجه کاهش حضور صنایع نفتی و افزایش درآمدهای معدنی است. با وجود اینکه […]
کانی مگ، عاطفه عبدالهی – تمامی جهان این روز‌ها به سمت استفاده از انرژی‌های جدید و کاربرد آن در صنایع حرکت کرده‌اند. معادن و صنایع وابسته به آن نیز در مسیر این رشد، روز به روز دچار تغییرات شگرفی می‌شوند؛ این امر درنتیجه کاهش حضور صنایع نفتی و افزایش درآمدهای معدنی است. با وجود اینکه کشورمان از لحاظ منابع معدنی بسیار غنی و ثروتمند است، از عمده مشکلاتی که در سال‌های آینده با آن مواجه خواهیم شد، تمام شدن ذخایر معادن در حال بهره برداری و اقدام برای اکتشاف ذخایر بیشتر است. سید علیرضا آشفته، مدیر عامل شرکت مهندسی مشاور زمین سازه صدرا و رئیس هیئت امنای پژوهشگاه آموزش و تحقیقات مهندسی، معتقد است«با توجه به پتانسیل معدنی کشور، نیاز به حفاری اکتشافی بیش از پیش احساس میشود. تاکنون موفق به کشف ذخایر عظیم در عمق نشده‌ایم و زمانی میتوان ذخایر بیشتر و قطعی معرفی کنیم که برنامه‌هایی برای این نوع اکتشاف انجام و توسعه دهیم.» در ادامه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.
نبود فهرست بهای خدمات در صنعت معدن چه معضلاتی را در بخش اکتشاف معادن ایجاد کرده است؟
با افزایش درآمدهای نفتی در اواخر دهه ۵۰، بودجه ارگان‌های دولتی برای انجام پروژهها افزایش یافت. از طرفی توان و ظرفیت پیمانکاران در آن زمان پاسخگوی ارجاعات و پیشنهادات کاری دولت نبود. این مسئله موجب رقابت بین ارگان‌های دولتی برای جذب پیمانکاران شد، ناچاراً دولت مجبور شد برای ترغیب و تشویق پیمانکاران، برآورد قیمت‌هایشان را بالاتر از حد معقول در نظر بگیرد تا پروژه برای پیمانکار سودآوری داشته باشد.
این کار موجب افزایش غیر واقعی هزینه پروژهها و نهایتاً تورم شد. این موضوع باعث شد که دولت وقت، سازمان برنامه و بودجه را مکلف به تهیه و تدوین دفترچه فهرست‌بها و ابلاغ آن به ارگان‌های دولتی کند تا دیگر رقابت‌های اینچنینی صورت نگیرد. نهایتاً سازمان برنامه و بودجه فهرست‌بها را برای کارهای صرفاً ساختمانی و راهسازی در سال ۱۳۵۵ ابلاغ کرد. پس از این موفقیت و استقبال آن در دستگاه‌های اجرایی، سازمان برنامه و بودجه کشور تا سال ۱۳۵۷ فهرست‌بها را در ۵ رشته و تا سال ۱۳۷۶ فهرست‌بها را در ۷ رشته منتشر کرد.
در حوزه معدن و صنایع معدنی تاکنون فهرست‌بهایی تهیه و تنظیم نشده است. فهرست بهایی که عامل وحدت رویه پیمانکار، مشاور و کارفرما از حیث پرداخت صورت وضعیت‍ها و اجرای پروژهها خواهد شد. هزینه تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی، دستمزد کارگران معدن و حقوق مهندسین شاغل، نرخ کاهشی یا افزایشی مواد معدنی و همچنین میزان تورم و نوسانات ارزی و هر آنچه که مستقیم یا غیر مستقیم با بخش معدن درگیر است، سالانه در حال تغییر است. بنابراین تهیه فهارس بهای معدن میتواند مرجعی برای تصمیم‍گیری در برگزاری مناقصات، برآورد هزینه اجرای پروژههای معدنی جهت برنامه‌ریزی، تأمین اعتبار، هزینه تمام شده و توجیه اقتصادی پروژههای مختلف معدنی شود.
بخشی از تورم و رکود حاصل از پروژههای معدن و عدم سودآوری کوتاه مدت حاصل نبود فهرست بهای معدن است که باید هرچه سریعتر نسبت به برآورد و تدوین قیمت‌ها البته به شکل متعارف اقدام کرد تا بدین وسیله پروژههای معدنی از بن‍بست به وجود آمده خارج شود تا تسریع و هماهنگی در پروژهها و برقراری عدالت و برابری بین نرخ قراردادها ایجاد شود.
زمینه فعالیت شما چیست و چه دستاوردهایی در حوزه معدن و صنایع معدنی ارائه می‌دهید؟
بخشی از فعالیت شرکت در زمینه مطالعات زمین‌شناسی مهندسی و ژئوتکنیک نظیر انجام عملیات حفاری و آزمایش‌های صحرایی و درون چاهی همچنین آزمایشگاهی خاک، سنگ و بتن بوده است. از دیگر فعالیت‌های شرکت پی‍جویی و اکتشاف معدن و سرمایه‌گذاری و مشارکت در معادن بوکسیت، زئولیت، سیلیس، گچ، گوگرد و مس است.این شرکت با کشورهایی همچون چین، ترکیه، قزاقستان و افغانستان تبادل خدمات فنی و مهندسی دارد.
شرکت به تازگی نخستین پژوهشگاه خصوصی کشور با نام “پژوهشگاه آموزش و تحقیقات مهندسی” را افتتاح و راه‌اندازی کرد که با ارگان‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی همچون وزارت کشور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، انجمن علمی تعاون، شهرداری تهران، دانشگاه علم و صنعت و رصدخانه انرژی ایران در زمینه فناورهای نوین مهندسی تفاهم‍نامه همکاری منعقد کرده است.
حفاری‌های غیر نفتی در کشورمان با چه معظلاتی رو به رو هستند؟ با کمک حفاری‌های پیشرفته تا چه اندازه می‌توانیم به ذخیره‌های معدنی در اعماق زمین پی ببریم؟
یکی از اصلی‌ترین معضل حفاران غیر نفتی مشکلات واردات قطعات و لوازم مصرفی است که به خاطر تحریم‍های بین‍المللی تأمین آنها با مشکل روبرو است با توجه به پتانسیل معدنی کشور بالاخص در شرایط تحریم و رکود اقتصادی لزوم توجه به حفاری اکتشافی بیش از پیش احساس میشود.
با حفاری اکتشافی میتوان به ذخایر واقعی دست پیدا کرد البته تاکنون موفق به اکتشاف ذخایر عظیم در عمق نشده‌ایم و زمانی میتوان ذخایر بیشتر و قطعی معرفی کنیم که برنامه‌هایی برای این نوع اکتشاف انجام و توسعه دهیم. در شرایطی که ما برای خروجی بخش معدن میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری می‌کنیم، اساس کار یعنی حفاری اکتشافی هزینه چندان زیادی نمی‌برد؛ نتیجه این تغییر نگرش و به تبع آن تغییر رویکرد به توسعه بخش معدن کشور می‌انجامد که منجر به توسعه پایدار اقتصادی در سایه وابستگی کمتر به نفت و نیز فراتر از آن اقتصاد مقاومتی و عدم وابستگی به پتانسیل‌های خارجی میشود و تمام این موارد با سرمایه‌گذاری بر روی اکتشاف و حفاری بخش معدن امکان‍پذیر خواهد بود.
با وجود اینکه هر ساله کشورمان، فارغ‌التحصیلان بسیاری را در بهترین نیروهای تخصصی پرورش میدهد، چرا هنوز در بخش حفاری کشور از نبود تخصص تکنسین‌ها و متخصصین کار بلد و اپراتورهای دستگاه‌های حفاری رنج می‌بریم و هنوز در این بخش ضعیف هستیم؟
چندین دهه است که از ارتباط دانشگاه و صنعت صحبت به میان می‌آید اما آنچه مشخص است تاکنون ارتباط مؤثری بین علم، دانشگاه و صنعت ایجاد نشده است. وقتی هنوز در دانشگاه‍‌ها معیار ارتقاء بیشتر از طریق ارائه مقاله است نه ارتباط با صنعت، نتیجه‍اش خیل عظیم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کم مهارت یا فاقد مهارت میشود که اکنون شاهد آن هستیم.
شاخص تولید مقالات حاکی از پیشرفت کشورها نیست بلکه باید میزان اثرگذاری علم تولید شده در کشور مورد بررسی قرار گیرد که در این زمینه بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی مجله نیچر کشور پاکستان از نظر اثرگذاری در علم، کشوری پیشرو است.
بنابراین صرف تحصیلات دانشگاهی و داشتن کتب و مقالات متعدد نمی‍تواند شاخصه‍ای برای میزان تخصص و مهارت فرد دانشگاهی باشد. بایستی با ایجاد مراکز رشد و پارک‍‌های علم و فناوری و همچنین مراکز مشترک دانشگاهی و صنعتی به تربیت نیروهای کارآمد و متخصص اهتمام ورزید.
از ضرورت و اهمیت نقش نوآوری در معادن برایمان صحبت کنید چه قدر ورود بخش صنعت و معدن را با انقلاب صنعتی چهارم مهم می‌دانید؟
در گزارش سال ۲۰۱۶ مجمع جهانی اقتصاد اشاره شده است که کسب و کارها در همه سطوح در حال مواجهه با تأثیرات قریب‍الوقوع طیف گسترده فناوریهای دیجیتال نوظهور هستند؛ فناوری‍هایی که به تازگی از اصطلاح «انقلاب صنعتی چهارم» برای اشاره به آنها استفاده میشود. برخی از مؤلفه‍های انقلاب صنعتی چهارم از اهمیت بالایی برخوردار هستند و ناگزیر می‍باید بخشهای صنعتی به ویژه معدن نسبت به توسعه و پیاده‍سازی این مولفه‍ها اقدام کنند.
بحران اخیر کرونا و وارد آمدن آسیب‍های گسترده به بخش معدن این هشدار را به ما داد تا هرچه سریعتر تکنولوژی و فناورهای نوین از مرحله اکتشاف تا استخراج به کار گرفته شود. پروژههای معدنی همواره با ریسک‍های متعددی همراه است که با گسترش معدنکاری این ریسکها نیز افزایش خواهد یافت. در نتیجه مدیریت و کنترل بخشهای مختلف معدنکاری نیازمند ورود ابزارهای نوین است تا بتوان با کاهش هزینه‍ها و ریسکها، بهرهوری را افزایش داد.
متأسفانه به دلیل پیچیدگی‍های موجود در بخش معدن این تغییرات نسبت به سایر علوم کمی دشوارتر است البته گام‌هایی در مرحله اکتشاف برداشته شده است که امید است منجر به ورود آن در بخش استخراج شود.
