معادن پرعیار کشور رو به اتمام است

کانی مگ‌، عاطفه عبدالهی –  انقلاب صنعتی چهارم در تمامی صنایع تحولات و تغییرات بزرگی را ایجاد کرده است. موج چهارم صنعت، بابهره‌گیری از تکنولوژی، فناوری‌های روز دنیا و آموزش صحیح، صنایع را وارد دنیای جدیدی کرده است که مهمترین ایجادکنندگان این موج آموختگان دانش اجرایی، فنی و کارآمد هستند. همین دانش آموختگان هستند که موجب ارتقاء سطح فرآوری مواد معدنی و جلوگیری از خام فروشی در بخش معدن کشور می‌شوند. دکتر محمد مشکینی، معاون پژوهشی پژوهشکده فرآوری مواد معدنی و معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی تربیت مدرس معتقد است« آموزش‌ها در حوزه‌ی فرآوری به عنوان تربیت مهندس فرآوری بسیار دیر شروع شده است، اما در این مدت که نسل جدید مهندسان فرآوری وارد فعالیت شده‌اند، پیشرفت‌های بسیاری صورت گرفته است و بحث خام فروشی بسیار کمتر از گذشته است. موضوعی که باید چاره‌ای جدی برای آن اندیشید مدیریت منابع معادن پرعیار کشور است.» در ادمه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.

چطور می‌توانیم از تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا برای ارتقاء سطح فرآوری مواد معدنی در کشور استفاده کنیم؟

با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور مانند ارزان بودن انرژی‌، وسعت سرزمین، وجود معادن پرعیار و وجود افراد متخصص و همچنین پیشرفت صنعت ماشین‌سازی کشور مانند سنگ‌شکن‌ها، تجهیزات مغناطیسی و ثقلی که تا ده سال پیش در کشور وجود نداشتند و خداروشکر صنعتگران جدید وارد تولید این موارد شدند؛ بنابراین بسیار فرصت مناسبی است تا با بهره‌گیری از این موارد بتوان ارزش افزوده قابل توجهی برای کشور ایجاد کرد.

شرکت‌های دانش بنیان در شرایط کنونی چگونه منجر به توسعه اقتصادی می‌شوند؟ چقدر اقتصاد کشور به مراکز وشرکت های دانش بنیان نیاز دارد؟

با توجه به شرایط اقتصادی موجود و تحریم‌های ظالمانه یقیناً یکی از راه‌های نجات و مبارزه با توجه به پتانسیل‌های موجود حرکت در مسیر فناوری‌های پیشرفته و صادرات فناوری است. علاوه بر این در این مدت بسیار به موارد برخورد داشته‌ایم که در صنایع مختلف معدنی بسیاری از دستگاه‌ها و دانش‌های فنی وارداتی بودند و پس از تحریم‌ها این صنایع با مشکلات بسیاری روبرو شدند که این مساله می‌تواند به خوبی نشان‌دهنده اهمیت مراکز علمی و پژوهشی باشد.

حوزه فعالیت شما چیست و چه خدماتی را در حوزه معدن و صنایع معدن ارائه می‌دهید؟

پژوهشکده به طور تخصصی در زمینه فرآوری، پرعیار سازی و استحصال منابع ثانویه فعالیت دارد،که در قالب سه گروه پژوهشی تخصصی زیر تقسیم بندی شده است: گروه کانه‌آرایی هیدرومتالورژی، گروه کنترل و مدل‌سازی و گروه تکنولوژی نانوذرات فلزی و اکسیدی.

فعالیت‌های پژوهشکده در چهار زمینه اصلی هدف‌گزاری شده است. ارائه دوره‌های آموزشی – تخصصی با همکاری مشترک با حوزه معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی تربیت مدرس، بومی‌‌سازی دانش‌های موجود در خارج از کشور و ارائه خدمات به بخش خصوصی مانند طراحی، نظارت و اجرای کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی و بهینه‌سازی کارخانه‌های موجود از مأموریت‌ها و اهداف اصلی پژوهشکده است.

 به عنوان مثال در چند سال اخیر، طراحی کارخانه کرومیت کرمان، طراحی کارخانه آهن یزد، طراحی کارخانه‌های مس همدان و ساوه، بهینه‌سازی و افزایش ظرفیت ۲۰ درصدی آسیای کارخانه آلومینای جاجرم انجام شده است.با توجه به توان علمی مجموعه همواره تلاش می‌شود بیشترین بهره وری در کارخانه‌های احداث شده حاصل شود.

همچنین از دیگر فعالیت‌های پژوهشکده، تحقیق و پژوهش در حوزه‌های نوین و گسترش مرزهای دانش است. این مجموعه به عنوان تنها پژوهشکده فرآوری مواد معدنی در کشور یکی از وظایف خود راگسترش مرز‌های دانش و یافتن روش‌های نوین فرآوری و بازیافت از منابع ثانویه تعریف کرده است، به عنوان مثال روش‌های نوینی برای فرآوری فلورید‌های اسیدگرید، تولید منیزیای خالص و استحصال بوکسیت از منابع کم عیار، توجه به معادن پرعیار و … ابداع شده است.

بومی‌‌سازی دانش‌های موجود در خارج از کشور و برگزاری دوره‌های آموزشی- تخصصی چه کمک‌هایی به ارتقاء سطح فرآوری مواد معدنی در کشور می‌کند؟

در حال حاضر یکی از روش‌های دستیابی به دانش فنی، انجام فرآیندهای مهندسی معکوس، بومی سازی و حتی بهینه سازی دانش‌های موجود در خارج از کشور است. مانند راه‌اندازی پایلوت استحصال فلزات گرانبها از برد‌های الکترونیکی و خط  استحصال فلزات گروه PGM از کاتالیست‌های مستعمل توسط پژوهشکده فرآوری مواد معدنی انجام شده است.

 آموزش‌های تخصصی منجر به پرورش نیروی انسانی متخصص و کارآمد از طریق آموزش‌های اجرایی و کارآمد برای صنایع مادر جهت احیای صنایع مختلف معدنی کشور خواهد شد و باعث تبدیل فرصت‌های خروج سرمایه از کشور، به فرصت های بازگشت سرمایه از طریق آموزش صحیح نسل جوان و به کار گیری ایده های نوین ایشان در صنایع معدنی کشور می‌شود.

 با آموزش صحیح، کارخانه‌جات و صنایعی که به علت عدم دسترسی به نیروی کارآمد توان رقابت با صنایع بین المللی را ندارند از طریق معرفی افراد متخصص و اجرایی که در دوره های آموزشی جامع توانمند شده‌اند، احیاء می‌شوند. همچنین با اجرا و تحقق نسل سوم آموزش و تبدیل آموزش مدرک‌گرا به آموزش محتوا گرا به نحوی که هر دانش‌پذیر بعد از گذران هر دوره آموزشی ،  توانایی انجام عملیات اجرایی و کسب درآمد از حرفه خود را داشته باشد.

ارتقاء سطح فرآوری مواد معدنی در کشور با  برقراری ارتباط دو جانبه میان علاقه مندان به حرفه‌های مختلف و مشاغل مربوط به حوزه صنعت معدن از طریق  توانمند سازی نیروی کار با حضور در دوره‌های آموزشی امکان پذیر است و معرفی دانش پذیران به بازار کار مرتبط، در راستای اجرای سیاست های نسل سوم آموزش، یعنی تبدیل علم به فناوری و ثروت است.  

فرآوری مواد معدنی چه چالش‌هایی را در بخش معدن و صنایع معدنی دارد؟ چه راهکاری را ارئه می‌دهید؟

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در حوزه معدن، بحث کانه‌های کم عیار و بازیافت مواد از منابع ثانویه‌ است چرا که معادن پرعیار کشور رو به اتمام است و از طرفی مصرف مواد اولیه در دنیا روز به روز در حال افزایش است.  راهکار غلبه بر این چالش استفاده از فناوری‌های نوین و تجهیزات جدید است. و در پژوهشکده فرآوری مواد معدنی بحث تمرکز بر منابع کم عیار و بازیافت منابع ثانویه بسیار مورد توجه است و پروژه‌های متنوعی در دست انجام است. همچنین ساخت دستگاه‌های پایش خطوط کارخانه‌های فرآوری توسط این مجموعه انجام شده است.

آیا تمامی مواد معدنی در کشور قابلیت فرآوری دارند؟

قطعا تمامی مواد استخراج شده از منابع معدنی قابلیت پرعیارسازی و فرآوری دارند ولی به جز بحث قابلیت فرآوری، ملاک‌های دیگری همچون صرفه اقتصادی و مسائل استراتژیک بسیار اثرگذار است.

با وجود اینکه هر ساله کشورمان، فارغ‌التحصیلان بسیاری را در  بهترین نیروهای تخصصی پرورش می‌دهد، چرا هنوز در بخش فرآوری کشور ضعیف هستیم و خام فروشی هنوز جزئی از معضلات بخش معدن در کشورمان است؟

البته از نظر بحث مبارزه با خام فروشی با رشدآگاهی صاحبان معادن، پیشرفت دانش فرآوری در کشور، دسترسی به تجهیزات پیشرفته تر و مسائل اقتصادی پیشرفت‌های بسیار زیادی در کشور شده است و جایگاه ما قابل مقایسه با سالیان گذشته نیست. هرچند که رشته مهندسی معدن جز اولین رشته‌های مهندسی در کشور است، ولی متأسفانه آموزش‌ها در حوزه‌ی فرآوری به عنوان تربیت مهندس فرآوری بسیار دیر شروع شده است؛ اما در این مدت که نسل جدید مهندسین فرآوری وارد فعالیت شده‌اند، پیشرفت‌های بسیاری صورت گرفته است و بحث خام فروشی بسیار کمتر از گذشته است. اما چند کمبود وجود دارد که اول از همه اعتماد صنعت به نیروهای دانشگاهی و دانشگاه‌ها و سپس سطح تکنولوژی تجهیزات است که خوشبختانه در سال‌های اخیر صاحبان معادن به این بینش رسیده‌اند که با بهره‌گیری از دانش تولیدی در دانشگاه به بازدهی بیشتری خواهند رسید.