کانی مگ، جعفر گودرزی- نزدیک به ۱۰ سال است که به صورت جدی موضوع اقتصاد دانش بنیان در میان مسولان و تصمیمگیران و تصمیمسازان کشور مطرح میشود. اط سال ۹۲ بحث حرکت به سمت اقتصادی دانش محور و برون رفت از وابستگی شدید به اقتصاد نفتی مطرح شد. البته پیش از آن هم موضوع اقتصاد […]
کانی مگ، جعفر گودرزی- نزدیک به ۱۰ سال است که به صورت جدی موضوع اقتصاد دانش بنیان در میان مسولان و تصمیمگیران و تصمیمسازان کشور مطرح میشود. اط سال ۹۲ بحث حرکت به سمت اقتصادی دانش محور و برون رفت از وابستگی شدید به اقتصاد نفتی مطرح شد. البته پیش از آن هم موضوع اقتصاد مقاومتی و اقتصاد درونزا مورد تاکید بود. مجموع این مباحث تاکید ویژهای بر اقتصادی مبتی بر علم و دانش و بدون وابستگی دارد.
در همین راستا سال ۹۳ به صورت رسمی برای حمایت از شرکتهای دانش بنیان موضوع حذف مالیات برای این شرکتها مطرح و تصویب شد و از سال ۹۵ به صورت جدی اقتصاد دانش بنیان و حمایت از شرکتهای دانش بنیان داخلی در صدر رسانههای کشور قرار گرفت. اوج شکوفایی اقتصاد دانش بنیان در کشور به سال ۹۹ بازمیگردد که ۱۱هزار محصول دانش بنیان تاییدیه رسمی دریافت کردند.
تولید محصول توسط شرکتهای دانش بنیان در سالهای اخیر امری ضروری عنوان شد و به همین دلیل حمایتهای تسهیلاتی، گمرکی و حتی قانونی برای این بخش در نظر گرفته شد. بر اساس آخرین آمار موجود تا پایان سال ۹۹رشد شرکتهای دانش بنیان ۱۰۰ برابری شد و شرکتهای دانش بنیان در سال ۹۹ حدود ۶۷۵ هزار میلیارد درآمدزایی برای کشور داشتند. این درحالیست که درآمدهای نفتی کشور در سال ۹۹ حدود ۱.۲ میلیارد دلار بود. در نتیجه با تمام تاکیدهایی که بر اقتصاد دانش بنیان و تولید محصولات دانش بنیان میشد؛ اما هنوز هم چشم امید دولت به دلارهای نفتی بود.
با روی کارآمدن دولت سیزدهم موضوع حمایت از شرکتهای دانش بنیان و اتکاء کمتر کشور به درآمدهای نفتی مطرح شد. تحریمهای بینالمللی از یک سو، کاهش فروش نفت و مشکلات متعدد از سوی دیگر دولت را برآن داشت تا به صورت جدی اقدام به رشد و توسعه سایر صنایع به خصوص صنایع دانش بنیان کرد.
در همین راستا معادن به عنوان بازوی اجرایی اقتصاد کشور و حرکت به سمت درآمدهای معدنی و جایگزینی آن با درآمدهای نفتی مطرح شد. توسعه معادن دانش بنیان و استفاده از روشهای جدید و نوآورانه در معادن برای بهبود وضعیت این صنعت در دستور کار وزارتخانههای ذیربط و سازمانهای مرتبط قرار گرفت.
شکلگیری استارتاپهای معدنی، رشد شرکتهای دانش بنیان معدنی و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی در معادن بزرگ دولتی از مجموعه اقدامات این دوره کوتاه برای رشد دانش در معادن کشور و حرکت در مسیر اقتصاد دانش بنیان بود.
حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان حتما ضرورت دارد
در این رابطه ولیاله منصوری، عضو خانه معدن زنجان میگوید« دانش برای صنعت معدن یک نیاز جدی است. شاید برای بسیاری این سوال پیش آید که اقتصاد دانش بنیان برای کشور یک نیاز است؟ در پاسخ باید گفت که حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان حتما ضرورت دارد.»
به گفته وی«لازمه توسعه کشور، حرکت به سمت ایجاد ساختارهای مدرن و بهبود سیستم اقتصادی کنونی است. اقتصاد دانش بنیان فضایی را پدید میآورد که مجموعههای فعال در حوزه های مختلف قادر باشند از دانش خود به عنوان یک ابزار اقتصادی بهره ببرند. در این ساختار به جای بازآموزی مکررات در هر نسل جدید از کارمندان و کارگران، تمرکز بر روی رشد و ارتقای مداوم و یادگیری هر چه بیشتر افراد را مد نظر قرار میدهد.»
این فعال بخش خصوصی معتقد است«به جز سطح جزئی، در سطح کلان اقتصاد دانش بنیان به غالب شدن دانش و روشهای علمی حل مشکلات در مقایسه با ساختارهای تجربی صرف و چهارچوب های اختصاصی صنعتی اشاره میکند. در اقتصاد دانش بنیان، شرکتهای دانش محور کار هدایتی را بر عهده میگیرند و با ارائه راه حلهای علمی برای معضلات صنعتی، راه را برای شتاب دهی به پیشرفت کشور هموار می کنند.»
به اعتقاد وی«۲۷,۳ تریلیون دلار ارزش منابع طبیعی کشور است و ایران در رتبه پنجم دنیا قرار دارد. یکی از منابع ارزشمند طبیعی مواد معدنی است و ما با همین اکتشافات ناچیز در کشور که اکثر منطق کشور ژئوفیزیک هوایی نشده، توانستهیم یک درصد از مساحت و مواد معدنی دنیا را داشته باشیم. اگر الزامات اقتصاد دانش بنیان در کشور رعایت میشد این منابع خدادادی ثروت بیشتری ایجاد میکرد.»
اقتصاد دانش بنیان در معادن معنا پیدا میکند
سالهای تحریم در کشورمان به دهه دوم عمر خود پای گذاشته است. در دورانی که صنایع مختلف به دلیل وابستگی بیش از حد به کشورهای خارجی در تمامی زمینهها نتوانستند در برابر تحریمها تابآوری کنند، الزام اقتصادی دانش بنیان برای کشور حیاتی شد.
بر اساس اعلام مرکز آمار اشتغال ایجاد شده توسط شرکتهای دانش بنیان و خلاق از ۱۲۷هزار نفر در در سال ۱۳۹۶ با افزایش تقریبی سالانه بیش از ۲۰ هزارنفری، به بیش از ۱۹۱ هزار نفر در سال ۱۳۹۹ رسیده است. حال اینکه توسعه معادن دانش بنیان و رشد صنعت معدن بر اساس علم و دانش میتواند سهم این بخش را در اشتغالزایی افزایش دهد.
در این رابطه سید مجید لطفی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی مازندران به خبرنگار کانی مگ میگوید«بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند که در سالهای تحریم اگر ارزش افزوده ناشی از صنعت معدن نبود، کشور بیشتر مشکلات را احساس میکرد.»
به گفته وی«حوزه معدن و صنایع معدنی باید دانش زمینشناسی را با توجه به اهمیت آن که در بخش اکتشاف و استخراج معادن در این حوزه مد نظر قرار دارد، مورد توجه قرار دهد. بهعنوان مثال، در زنجیره تولید فولاد، دستیابی به فناوریهای نوین در بخشهای مختلف مطالعات زمینشناسیِ ذخایر معدنی، عملیات اکتشافی ژئوفیزیک هوایی و زمینی، پردازش دادهها و طراحی معادن، استخراج معادن سنگآهن، فراوری سنگهای معدنی و تولید کنسانتره، گندلهسازی، احیا، ذوب و نورد آهن و فولاد، تأمین و بهینهسازی مصرف آب و انرژی، مسائل زیستمحیطی، مدیریت تأمین ماشینآلات و تعمیر و نگهداری آنها، مدیریت عرضه و تقاضای محصولات تولیدی در بازارهای داخلی و خارجی از اهمیت زیادی برخوردار است.»
وی تاکید دارد« در این میان استارتآپها و شرکتهای دانشبنیان میتوانند با ارایه ایدههای فناورانه، نقش مهمی در حل چالشها و اصلاح فرایندهای عملیاتی و گسترش مرزهای فناوری و دانش فنی برعهده داشته باشند. همچنین در زمینه خلق ارزشهای نوین علمی، صنعتی و اقتصادی و تجاریسازی دستاوردهای پژوهشی، ساخت تجهیزات فناورانه در داخل کشور و بومیسازی فناوریهای وارداتی نیز نقش بسیار مهمی ایفا کنند.»
وی معتقد است« تجهیزات فناورانه نیاز معادن کشور است. وقتی معادن مجهز به دانش شوند میتوان گفت که اقتصاد دانش بنیان در این صنعت معنا پیدا کرده است.»