جایگاه اقتصاد دایره‌ای در معدنکاری دریایی

کانی مگ، محمد قهرمانی کوشان- نسبت به معدنکاری دریایی و استخراج مواد معدنی از اعماق اقیانوس و دریا مخالفت‌های جدی در تمام جهان وجود دارد. با این حال بیشتر شرکت‌های معدنی به سمت این فعالیت معدنکاری حرکت کرده‌اند. شرکت‌های معدنی معتبر جهان پس از ورود به این عرصه، قول می‌دهند که آسیب به اکوسیستم‌های اقیانوسی را به حداقل برسانند.

رواج معدنکاری دریایی در جهان، بسیاری از شرکت‌های معدنی را بر آن داشت تا سرمایه‌گذاری‌های جدی روی این فعالیت معدنی داشته باشند. بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های حفاظت از محیط زیست، تحقیق و توسعه و تکنولوژی‌های جدید برای بالا بردن بهره‌وری انجام می‌شود.

نتایج این سرمایه‌گذاری‌ها تشکیل گروه‌های علمی است که می‌گویند، تلاش می‌شود تا در معدنکاری دریایی مخاطرات زیست محیطی را به حداقل می‌رسانیم؛ اما میزان کامل آن قابل پیش بینی نیست. عده‌ای بر این باورند که توسعه تحقیقات و مطالعات پژوهشی در این زمینه، باعث روند معکوس آسیب‌های زیست محیطی هم خواهد شد.

مواد معدنی زندگی بشری را احاطه کرده‌اند

هر فردی در زندگی خود وسایل و مجموعه‌ای از اشیاء را دارد که به طور مستقیم از مواد معدنی تشکیل شده‌اند. مخالفان معدنکاری دریایی در شرایطی با این عملیات معدنکاری مخالفت می‌کنند که بخش عمده‌ای از وسایل اطراف آنها از مواد معدنی تشکیل شده است.

  در دنیای امروزی تقریباً هر چیزی که انسان‌ها استفاده می‌کنند به استخراج وابسته است. گوشی‌ها و کامپیوترها حاوی عناصری مانند آلومینیوم، نیکل و لیتیوم هستند. پلاستیک از فرآورده‌های نفتی استخراج شده  و از سوخت‌های فسیلی ساخته می‌شوند. حتی خمیر دندان هم مملو از مواد معدنی است.  در نتیجه می‌توان گفت زندگی بشر در احاطه مواد معدنی است.

جمعیت رو به رشد زمین، تقاضای فزاینده‌ای را برای منابع تجدید ناپذیر ایجاد می‌کند. پیشرفت‌های تکنولوژیکی و جستجو برای منابع انرژی تجدیدپذیر می‌تواند وضعیت را تشدید کند. با کاهش منابع معدنی زمینی، دولت‌ها، محققان و شرکت‌ها جستجوی منابع را در مکان جدیدی پیشنهاد کرده‌اند.  جستجوی مواد معدنی هزاران متر زیر سطح اقیانوس‌ها یکی از اقدامات در این زمینه بود.

معدنکاری دریایی از چه زمانی آغاز شد؟

عمر فعالیت معدنکاری زمینی سابقه‌ای تاریخی دارد. معدنکاری در تاریخ تمام کشورها عمری به بلندای قدمت آن کشور دارد؛ اما وضعیت برای معدنکاری دریایی متفاوت است.

در دهه ۱۹۷۰، محققان پس از کشف زمینه‌هایی از گره‌های چند فلزی به اندازه‌های کوچک، به بررسی پتانسیل استخراج مواد معدنی از کف دریا پرداختند. ذخایر به ظاهر بی‌پایان سنگ معدن فلزی در اعماق اقیانوس قرار داشت و نوید منابع فراوانی را می‌داد. در این دوره معدنکاری دریایی به صورت رسمی کلید خورد و شرکت‌های معدنی به دنبال راهی برای استخراج و انتقال آنها به سطح زمین بودند.

بسیاری از کشورهای بزرگ جهان در آن سال‌ها، نزدیک به ۲۰۰ سفر دریایی و تحقیقاتی برای بررسی منابع معدنی در سراسر جهان تأمین مالی کردند. یک شرکت معدنی در آن سال‌ها اعلام کرد که سیستم استخراج خودکار قادر به کار در اعماق ۶۰۰۰ متری است.

این موضوع امیدی را در امکان سنجی استخراج معادن از اعماق اقیانوس ایجاد کرد. توسعه و آزمایش سیستم استخراج بین سال‌های ۱۹۷۶ و ۱۹۷۸ به صورت جدی ادامه یافت. نکته جالب این است که بعدها مشخص شد این عملیات پوششی برای مأموریت آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده برای بازیابی زیردریایی‌های غرق‌شده شوروی بود.

علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌ بالغ بر ۶۵۰ میلیون دلاری، در جریان پیشرفت‌های اکتشافی و فناوری در نهایت غیرعملی و بی‌سود نشان داده شد. در سال ۱۹۸۲، شور و شوق استخراج مواد معدنی از اعماق اقیانوس‌ها کاهش یافت و بسیاری از کشورها به معدنکاری دریایی پایان دادند.

احیای مجدد معدنکاری دریایی در جهان

۵۰سال بعد، بهبود فناوری و افزایش تقاضا برای منابع طبیعی گرانبها، مانند فلزات خاکی کمیاب مورد نیاز برای ساخت باتری‌های بادوام و کارآمد انرژی منجر به افزایش علاقه به بهره‌برداری از ذخایر معدنی در اعماق دریا شد. با این حال، بسیاری از دانشمندان نگران هستند که استخراج معادن به زیستگاه‌های شکننده اعماق دریا آسیب جبران ناپذیری وارد کند و عواقب غیر قابل پیش بینی بر دیگر محیط‌های اقیانوسی داشته باشد.

واقعیت این است که استخراج معادن در اعماق دریا، عملیات معدنکاری در خشکی را تقلید می‌کند. در معدنکاری دریایی احتیاط بزرگ‌تری هم در نظر گرفته می‌شود. در معدنکاری دریایی همه چیز باید تحت فشارهای خرد کننده و آب‌های نزدیک به انجماد انجام شود. علاوه بر این، رسوبات مورد بحث (گره‌های چند فلزی، سولفیدهای چند فلزی، و پوسته‌های غنی از کبالت) عمدتاً در اعماق بین ۴۰۰ تا ۶۰۰۰ متر زیر سطح دریا وجود دارند که استفاده از وسایل نقلیه سرنشین دار را ممنوع می‌کند.

 در عوض، عملیات استخراج به طور کامل از یک کشتی پشتیبانی روی سطح کنترل می‌شود. کابل‌های فیبر نوری که از کشتی تا کف دریا اجرا می‌شوند، وسایل نقلیه معدنی را که شبیه ابزار یک ابرشرور برای تسلط بر جهان هستند، با ابزارهایی برای خرد کردن، خراشیدن و مکش رسوب و سنگ معدن، نیرو می‌دهند و کنترل می‌کنند.

پس از استخراج سنگ معدن از بستر دریا، دوغابی از مواد معدنی، رسوبات و آب دریا باید به طور مکانیکی به کشتی پشتیبانی پمپ شود، جایی که فلزات مورد نظر از بقیه دوغاب جدا می‌شوند. هر گونه آب و مواد ناخواسته  به نام «باطله» دوباره در اقیانوس دور ریخته می‌شود.

ISA مقرراتی را برای اکتشاف ذخایر معدنی در اعماق دریا تهیه کرده است. قبلاً ۳۰ قرارداد صادر کرده است که به دولت‌ها و شرکت‌های مستقل اجازه می‌دهد، داده‌های پایه را در مورد منابع معدنی جمع‌آوری کنند. روش‌های استخراج معادن را آزمایش کنند و ارزیابی‌های اثرات زیست‌محیطی را در اعماق دریاهای بزرگ انجام دهند.

طبق کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها، تمام ذخایر معدنی در آب‌های بین‌المللی به عنوان “میراث مشترک بشریت” در نظر گرفته می‌شوند. بنابراین ISA مسئول اطمینان از اینکه کد معدن شامل مقررات و راهنمایی هایی برای اطمینان از “حفاظت موثر باشد” است.

تلاش برای به حداقل رساندن آسیب‌های معدنکاری دریایی

آسیب‌های زیست محیطی در هر شرایطی اجتناب ناپذیر هستند. به نظر می‌رسد ISA اجتناب‌ناپذیری آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از معدنکاری دریایی را پذیرفته است. این سازمان قصد دارد برای به حداقل رساندن آسیب و احیای اکوسیستم‌ها پس از وقوع آسیب معدن بر احیای آن تمرکز کند. با انجام این کار، ISA ممکن است از مسئولیت خود در محافظت از زیستگاه‌های شکننده اعماق دریا در برابر فعالیت‌های مضر معدنی دفاع نکند.

با وجود سؤالات بی‌پاسخ در مورد تأثیرات زیست‌محیطی استخراج مواد معدنی از اعماق دریا، به نظر می‌رسد یک رویکرد محتاطانه ضروری است. با این حال، به نظر می‌رسد طرح‌هایی برای بهره‌برداری از مواد معدنی از اعماق دریا با تمام قوا در حال انجام است.

شرکت‌های بزرگ معدنی جهان در حال سرمایه‌گذاری کلان در تجهیزات معدنی هستند که ادعا می‌کنند اثرات زیست محیطی را کاهش می‌دهند. درست است که کارایی این طرح ها هنوز به نتیجه نرسیده است؛ اما برخی از این طرح‌ها در معدنکاری دریایی و استخراج مواد معدنی از اعماق اقیانوس‌ها آزمایش می‌شود.

استدلال‌هایی علیه معدنکاری دریایی نشان می‌دهد که ما باید روی توسعه سیستم‌های دایره‌ای تمرکز کرد که به طور پایدارتری مواد استخراج‌شده را بازیافت و مجدداً استفاده می‌کنند. بدون بهبود روش‌های بازیافت، استخراج مواد معدنی از اعماق اقیانوس صرفاً فرسودگی اجتناب‌ناپذیر این منابع تجدید ناپذیر را به تأخیر می‌اندازد.