بهمن رحیم‌زاده عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با کانی مگ، گفت:اگر شرایط برای ایجاد شرکت‌های دانش بنیان آسان‌تر شود و از بحث‌های سیاسی به دور بمانند و جلوی ایجاد موانع و مشکلات از سوی سازمان‌های دولتی گرفته شود، بسیاری نوابغ در جامعه وجود دارند که قابل شکوفا شدن هستند.
رحیم‌زاده در پاسخ به اینکه ما چگونه می‌توانیم وارد بستر انقلاب صنعتی چهارم شویم، گفت: سال‌هاست که انقلاب صنعتی چهارم در جهان شروع شده و در بخشهای مختلفی در جهان در جریان است. همانطور که می‌دانیم در انقلاب صنعتی سوم کشورهایی توانستند سوار بر موج آن شوند که در این مسیر، پیشرفت و نوآوری را شروع کرده و درنهایت راه شکوفایی خودشان را پیدا کرده و پیش بردند. لذا پایه‌های مقدمات ورود به این انقلاب را نیز دارند.
زمینه‌های سوار بر موج چهارم صنعت در کشور مهیا نشده است
وی اضافه کرد: اما در کشور ما پیشینه و زمینه‌ای برای همراهی با انقلاب صنعتی چهارم دیده نمی‌شود. تصور می‌شود مانند انقلاب دوم و سوم کماکان کشور یک مصرف کننده باقی بماند. به صورت کپی برداری‌های محلی اقدام به نوآوری‌هایی ظاهری شده است که خیلی بنیاد محکمی ندارد زیرا هنوز ذهنیت، پایه و بستری از آن در جامعه وجود ندارد.
وی افزود: وقتی هنوز تفکر نوآوری در ذهن جامعه وجود ندارد، نمی‌توان امیدی به تغییر منتج به نتیجه پایدار داشت. رشدهای موضعی هم مصداق به اصطلاح “با یک گل بهار نمی‌شود” است. اگر هم این بهار به وجود بیاید آنقدر کوچک و کوتاه است که تنها به صورت یک خاطره در ذهن‌ها از آن یاد خواهد شد.
این استاد دانشگاهی ادامه داد: بنابراین برای وارد شدن به انقلاب صنعتی چهارم بستر مورد نیاز دیده نمی‌شود و به واسطه نهادینه نشدن فکر خود، موضوع هم افق آن هم روشن نیست. تنها خوشبینی که در این قضییه وجود دارد این است تکنولوژی مرزهایش از مرزهای کشورها تبعیت نمی‌کند و مرزها توسط این انقلاب شکسته می‌شوند و کمک می‌کند کشور ماهم با این انقلاب دخیل و همگام باشد.
نزدیک به نیم قرن است که هنوز یک معدن بزرگ در کشور کشف نشده است
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد: در مورد اکتشافات زیر سطحی باید عرض شود، درکشورمان نزدیک به نیم قرن است که هنوز یک معدن بزرگ کشف نشده است. همه‌ی معادن بزرگ مربوط به دهه‌های قبل ۱۳۵۰ است که آنها هم توسط آثار رخنمون واضح داشته‌اند.
وی افزود: کشور ما در زمینه اکتشاف زیر سطحی هیچ پیشرفتی نداشته است زیرا تکنولوژی مربوط به آن را نداریم. دانشجویان با همان آموزش‌های چهار و پنج دهه‌ی گذشته پرورش داده می‌شوند. دانشگاه‌ها نه تنها به دانشجویان تکنولوژی‌های روز دنیا و علم روز را آموزش نمی‌دهند، بلکه امکانات لازم برای کسب تخصص‌های تجربی و آزمایشگاهی را به اندازه کافی در اختیار دانشجویان قرار نمی‌دهند و آنها فقط در مقالات و به صورت تئوری با این مباحث آشنایی دارند.
وی یادآور شد: امروزه در معادن روش‌های کار به صورت استاد کاری پیش می‌روند و از آن بیرون‌زدگی‌های ماده معدنی روی زمین بهره‌برداری می‌کنند تا زمانی که تمام شود. از درآمدهای حین بهره برداری، جهت پیشبرد تخصصی‌تر آینده همان معدن استفاده‌ای نمی‌شود، به همین دلیل استخراج ناتمام می‌ماند و بودجه کافی برای اکتشافات تخصصی‌تر باقی نمی‌ماند.
رحیم‌زاده گفت: بنابراین تاکنون روش‌ها و مسیرمان در این حوزه هدفمند و نظام‌دار نبوده است. سازمان زمین شناسی تنها مرکز علمی و تخصصی است که هنوز در ایران به روش‌های علمی پایبند است. هرچند که در چندسال‌های اخیر موانع و مشکلات سیاسی و غیر سیاسی بسیاری را پشت سر گذاشته و امروزه آنچنان تضعیف شده است که روی به خرید و فروش پهنه‌های معدنی آورده است. یک سازمانی که یک جایگاه بین‌المللی رفیعی داشت و بسیار مورد احترام جوامع بین‌المللی زمین شناسی بود.
افول جایگاه سازمان زمین شناسی تبعات بسیاری داشت
وی اضافه کرد: وقتی یک مرجع اصلی زمین شناسی که با وجاهت‌ترین مرکز علمی خاورمیانه بوده است، تا این سطح افول می‌کند و تضعیف می‌شود، مشخص است که در زمینه‌های مرتبط هم پیشرفتی نداشته‌ایم و روش‌های نادرست و ناکارآمد را پیش گرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه با توسعه روابط میان دانشگاه و صنعت می‌توان ایجاد به رشته‌های بین رشته‌ای کرد، تصرح کرد: در ابتدا باید به اصلاح روش‌های سیاسی پرداخت و به ایجاد استقلال در دانشگاه‌ها کمک کرد. افراد با علمشان باید در رأس فعالیت‌های سیاسی، دانشگاهی و در صنایع حضور داشته باشند. افراد غیر متخصص، مبانی علمی در حوزه فعالیت خود را به مرور زمان حذف می‌کند، زیرا آنها را اضافی می‌دانند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: به طور مثال در دبیرستان‌ها امروزه می‌بینیم توجه‌ای به درس زمین‌شناسی نمی‌شود و معلم این درس را از سایر رشته‌های دیگر که باید ساعت کاریشان را پر کنند، قرار می‌دهند و در دانشگاه‌ها هم شاهد این هستیم که به رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی بی رویه و بیش از حدشان بها داده می‌شود زیرا از حقوق و مزایای بالایی برخوردارند و در نهایت به انتخاب بهتری رسیده‌اند؛ اما به رشته‌هایی مثل معدن و زمین‌شناسی کمترین توجه ممکن می‌شود. به دلیل آنکه مهندس معدن یا زمین شناس که به لحاظ کاری در دنیا سخت‌ترین شغل دنیا را دارند،در کشورمان از کمترین حقوق و مزایا در بین سایر تخصص‌های مهندسی بهره‌مند هستند.
صندلی‌های خالی رشته‌های مهندسی معدن و زمین شناسی در دانشگاه‌ها
رحیم‌زاده ادامه داد: هیچ آدم عاقلی سخت‌ترین شغل دنیا با کمترین درآمد را برای آینده خود انتخاب نمی‌کند کما اینکه در حال حاضر بسیاری از صندلی‌های زمین شناسی در دانشگاه‌ها خالی است. در کشورهای پیشرفته نه تنها این رشته‌ها از درآمد کافی برخوردار هستند بلکه دولت به این رشته‌ها بها میدهد و افراد با استعداد و با نبوغ را جذب می‌کند.
وی با اشاره به تأثیر شرکت‌های دانش بنیان بر توسعه معدن و صنایع، معدنی عنوان کرد: اگر شرایط برای ایجاد شرکت‌های دانش بنیان آسان‌تر شود و از بحث‌های سیاسی به دور بمانند و جلوی ایجاد موانع و مشکلات از سوی سازمان‌های دولتی گرفته شود، بسیاری نبوغ در جامعه وجود دارد که قابل شکوفا شدن هستند. هرچند همیشه معدودی از این شرکت‌های دانش‌بنیان در نهایت امر به نتیجه می‌رسند.
وی یادآور شد: از بین پتانسیل‌هایی که برای دانش‌بنیان شدن در کشورمان وجود دارد، بسیاری از نیروهای نابغه و باهوش جامعه از کشور مهاجرت می‌کنند و آنهایی که در این وادی اقدام به راه‌اندازی شرکت دانش بنیان می‌کنند، به علت نداشتن تجربه و امکانات لازم در کشورمان ریزش می‌کنند و از بین می‌روند. در نهایت درصد کمی از آنها به عنوان شرکت دانش بنیان باقی می‌مانند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: با این اوصاف من فکر می‌کنم اگر از تفکرهای رایج و حرف‌های در ظاهر شیرین فراوانی که در اجتماع و کشور مداوم توسط مسئولین و متولیان امر گفته می‌شود گذر کنیم، و به طور واقعی در این زمینه بها بدهند و مسیر را هموار کنیم، نتایج بسیار خوبی به دست خواهد آمد، چرا که ایران زمین پر از استعداد و منابع است.
- نویسنده : عاطفه عبدالهی، عضو تحریریه کانی مگ
