هادی فرهادیان، عضو هیأت علمی مهندسی معدن دانشگاه بیرجند، در گفتگو با کانی‌مگ گفت: خوشبختانه در پنج سال اخیر با تشویق شتابدهنده‌ها و کمک سرمایه گذاران خصوصی و دولتی، بسیاری از شرکت‌های فناور و دانش بنیان در دانشگاه‌ها به سمت بومی‌سازی تکنولوژیهای مورد نیاز صنعت معدن رفته‌اند. این شرکت‌ها توانسته‌اند مطالعات و اقدامات مفید و تاثیرگذار در این زمینه انجام دهند.
وی با بیان اینکه رشد شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند یاری دهنده رشد اقتصادی معادن باشند اظهار داشت: شرکت‌های دانش بنیان با توجه به شناختی که از موانع و آسیب‌های ایجاد شده در صنعت دارند، می‌توانند بازوی محرکی برای توسعه صنعت معدن بر بستر فناوری و روش‌های نوآورانه باشند.
وی ادامه داد: در یک دهه اخیر، کشورمان، با تکیه بر توسعه تکنولوژی و فناوری، توسط شرکت‌های دانش بنیان معدنی در زمینه‌های مختلف، پیشرفت‌های خوبی را به دست آورده و هم اکنون نیز مسیر نوآوری در معادن به کمک این شرکت‌ها رو به رشد است.
مسیر رو به رشد هوشمندسازی معادن در کشور
وی افزود: به عنوان مثال در زمینه فرآوری، استفاده از پردازش تصویر برای تعیین توزیع خردشدگی، و یا بهینه‌سازی فرآیند فلوتاسیون توسط شرکت‌های دانش بنیان معدنی ممکن شده است. همچنین در زمینه اکشتاف و استخراج معادن استفاده از دانش روز مانند یادگیری عمیق در تعیین میزان RQD گمانه‌های حفاری و تعیین مدل اکتشافی دقیق، از رشد خوبی برخورد دار بوده و با حضور همین شرکت‌ها، هوشمندسازی معادن در حال توسعه است.
فرهادیان با تاکید بر اهمیت نوآوری در معادن و کاربرد تکنولوژیهای جدیددر این صنعت عنوان کرد: وجود زیرساخت‌های تکنولوژیک منجر به دیجیتالی شدن و هوشمندسازی معادن کشورمان می‌شود.خوشبختانه در دو دهه اخیر، مطالعات و اقدامات ارزشمندی در حوزه شبکه‌های هوشمند، اینترنت اشیاء و زیرساخت‌های IT انجام شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در دنیای امروز، برای پیشرفت در هر حوزه‌ای، مخصوصاً حوزه معدن، به ساختار پیچیده زمین و بانک اطاعاتی بسیار گسترده، نیاز است که ضریب ایمنی و سلامت افرد کار بالا برده شو. ایمنی در معادن و کاهش حوادث معدنی با استفاده از اینترنت اشیا و هوشمندسازی معادن بالا برده می‌شود.
عضو هیأت علمی مهندسی معدن دانشگاه بیرجند، اضافه کرد:در دنیای امروز عملیات‌های سنتی در حوزه معدنکاری باید جای خود را به روش‌های و تکنولوژیهای جدید بدهد. این امر نیاز دارد که علاوه بر استفاده از متخصصین در حوزه معدن، از سایر متخصصان در حوزه‌های برنامه نویسی، IT و الکترونیک هم استفاده شود. تمامی این حلقه‌ها برای پیشبرد توسعه حوزه معدن به یکدیگر متصل هستند.
وی افزود:به عنوان مثال در حوزه استخراج استفاده از حسگرهای دما و انتشار گاز در حفاری‌های زیرزمینی معادن زغال سنگ و یا استفاده از حسگرهایی برای کنترل تردد تراک‌های باربری، حمل و نقل و ایجاد شبکه پروژه‌ای دقیق بسیار اهمیت دارد.
تکنولوژیهای روز در زمینه اکتشاف به شناسایی محدوده‌های ذخیره قطعی منجر شده است
فرهادیان در ادامه عنوان کرد:در حوزه اکتشاف، استفاده از تصاویر پهبادهای اکتشافی و تلفیق آنها با تصاویر ماهواره‌ای و شناخت عارضه‌های زمین، کمک زیادی به شناسایی محدوده‌های ذخیره قطعی معادن کرده است.
عضو هیئت علمی مهندسی معدن دانشگاه بیرجند، با برشمردن مهمترین فناوری و تکنولوژی‌هایی که در جهان برای صنعت معدن استفاده می‌شوند، بیان داشت:در زمینه حفاری، دو نکته بسیار مهم وجود دارد، کدام مسیر حفاری شود و این حفاری چگونه انجام شود؟
وی ادامه داد: در حوزه اکتشاف بر اساس نمونه‌گیری‌ها و اطلاعات حاصل از مورفولوژی و ترانشه‌ها، حفاری اکتشافی انجام می‌شود که بر اساس میزان RQD و تعیین درصد عیار حاصل از مغزه‌ها، مناطق امید بخش و قطعی شناسایی می‌شوند. در این باره، در دنیای امروز، مخصوصاً در معادن استرالیا و برخی از معادن آمریکا، استفاده از اسکنرهای سه بعدی حین عملیات حفاری برای تعیین شاخص‌های مختلف ژئومکانیکی و اکتشافی روز به روز در حال توسعه است، به طوری که در زمان کوتاهی، نقشه سه بعدی از ذخیره احتمالی با تلفیقی از روش‌های زمین آماری و شبکه عصبی ترسیم می‌شود.
وی تأکید کرد: در حوزه استخراج، شناخت مسیر حفاری بسیار اهمیت دارد تا از موارد خطرزا و جبران ناپذیر مانند ایجاد رفتار لهیدگی، رفتار انفجارسنگ و یا جریان ورودی آب به تونل یا فضای زیرزمینی جلوگیری شود. از این رو، بهینه‌سازی نرخ سرعت TBMها با استفاده از یادگیری ماشین و یا استفاده از اسکنرهای ۳۶۰ درجه در فضای حفاری و یا حفاری لیزری کارهای شایسته‌ای در این زمینه صورت گرفته است.
رشد شتابدهنده‌ها و سرمایه‌گذاران برای حمایت از نوآوران معدنی
فرهادیان افزود: خوشبختانه در پنج سال اخیر با تشویق شتابدهنده‌ها و کمک سرمایه‌گذاران خصوصی و دولتی، بسیاری از شرکت‌های فناور و دانش بنیان در دانشگاه‌ها به سمت بومی‌سازی این تکنولوژی‌ها رفته‌اند. آنها توانسته‌اند مطالعات و اقدامات مفید و تاثیرگذاری در این زمینه انجام دهند.
فرهادیان در پاسخ به اینکه چرا با وجود فارغ‌التحصیلان بسیاری که در بهترین تخصص‌های حفاری کشور پرورش می‌دهیم، هنوز در بخش حفاری ضعیف هستیم، اظهار داشت: فارغ‌التحصیلان به دلیل عدم تجربه لازم برای فعالیت‌های اجرایی و کار با دستگاه‌های حفاری مربوطه،نمی‌توانند نیاز حفاری کشور را برطرف کنند. کار با دستگاه‌های مدرن حفاری به گذراندن دوره تعریف شده‌اند و توسط شرکت‌های تولیدی دستگاه و اخذ سرتیفیکیت مربوطه نیاز دارند.
فرهادیان ابراز کرد: نیاز است که با برگزاری دوره‌های مهارت افزایی فنی و حرفه‌ای، به عنوان بازویی برای انتقال دانش صنعت در دانشگاه تحرکات خود را بیشتر کند. هر چند که این امر در دهه اخیر در اکثر دانشگاه‌های کشور رخ داده است.
وی با انتقاد از عدم تعامل مناسب میان سازمان محیط زیست و جامعه‌ی معدنی، تصریح کرد: در دنیای امروز، یکی از چالش‌های مهم در حوزه معدن، رعایت الگوهای زیست محیطی است که متأسفانه در کشور ما یکی از حلقه‌های مفقوده مهم در صنعت معدن و محیط زیست، موضوع بازسازی معادن است. بازفرآوری پسماند و باطله‌ها و کاهش مصرف آب در فرآیندهای حفاری و فراوری از مهمترین معیارهایی هستند که باید اهمیت ویژهای در این زمینه قائل شد.
وی در آخر وی یادآور شد: از این رو لازم هست که با ایجاد یک سیتسم نظارت سازنده و ایجاد استانداردهای دقیق محیط زیستی در این حوزه، در حین استفاده از معادن از محیط زیست نیز محافظت کنیم. استفاده از پهبادهای معدنی و لایه‌های اطلاعاتی GIS به منظور ایجاد بنگاه اطلاعاتی زمین شناسی و معدنی کشور میتواند کمک شایانی در بهبود روند تصمیم‌گیری، اجرایی و نظارتی در راستای فعالیت‌های زیست محیطی باشد.
- نویسنده : عاطفه عبدالهی
