فریبرز مسعودی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با کانی مگ گفت: تاکنون تصور مناسبی از صادرات محصولات معدنی وجود نداشته است. با اینکه در برخی از منابع معدنی ارزش افزوده بالایی وجود دارد، اما دیده میشود عدهای بدون مطالعه و دانش کافی شروع به انجام فعالیتهایی در این زمینه میکنند؛ به طور مثال برخی تصور میکنند با خرید هزار عدد دستگاه تراش گوهرسنگ یا هر دستگاه و تکنولوژی دیگر، هزار شغل ایجاد میشود؛ در صورتی که هنوز بازار فروش محصول، قطعی نشده است، داشتن این تجهیزات کمکی به ایجاد اشتغال نمیکند.
وی ادامه داد: قبل از اقدام به اکتشاف ماده معدنی، ابتدا باید بازار فروش آن فراهم باشد، سپس اقدام به استخراج کرد. در صنعت معدن mine to market به معنی “معدن تا بازار” از اهمیت بالائی برخوردار است، اما متأسفانه در کشور برای صادرات محصولات معدنی به این موضوع توجه بسیار کمی میشود.
وی با بیان اینکه بعضی از فلزات مانند مس و آهن مصرف جهانی دارند، اظهار داشت: این فلزات میتوانند علاوه بر بازارهای داخلی در بازارهای بینالمللی هم به فروش برسند، اما این موضوع در مورد سایر محصولات معدنی مانند سنگهای ساختمانی اینگونه نیست؛ بنابرابن قبل از استخراج ماده معدنی، ابتدا باید ببینیم، چقدر بازار به آنها نیاز دارد و آیا استخراج آنها مقرون به صرفه است یا خیر؟
مسعودی افزود: هماکنون استخراج سنگهای ساختمانی در کشورمان مسیر توسعهای مناسبی دارد. باید به بهینه بودن و افزایش ارزش افزوده آن توجه بیشتری کرد.
وی ادامه داد: کشورمان از لحاظ ذخایر قابل توجه، رنگ و کیفیت سنگهای ساختمانی، موقعیت ویژهای در جهان دارد. در حال حاضر عمده مواد اولیه و سنگ خام مورد نیاز واحدهای فرآوری کشور، از طریق معادن داخلی، تأمین میشوند.
نیاز به تجهیزات خاصی نداریم
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی با برشمردن وضعیت صادرات سنگهای ساختمانی و نیاز به تکنولوژی و تجهیزات معدنی در کشورمان،بیان داشت: خوشبختانه در این زمینه نیاز به تکنولوژی خاصی نداریم. مشکل ما از عدم برنامهریزی صحیح است.
وی یاد آور شد: امروزه کشورمان به سطحی از ارتباطات و تکنولوژی رسیده است که در هر زمینهای میتواند تکنولوژیهای مورد نیاز خود را وارد کند؛ به طور مثال در حال حاضر در برخی از کارخانههای سنگبری، از بهترین تجهیزات و دستگاهها، استفاده میکنند. حتی برخی از این دستگاهها، هنوز مورد استفاده قرار نگرفتهاند.
نقش تحریمها در تامین تجهیزات معدنی
وی در پاسخ به اینکه چرا برخی معترضاند که تحریمها مانع ورود تجهیزات به کشور شدهاند،گفت: در شرایط کنونی، کشورمان دستگاه و تجهیزات لازم برای انجام فعالیتهای معدنی را دارد، ولی مواد مصرفی و قطعات آنها را نمیتوان وارد کند.
رییس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، افزود: به نظر من دغدغه اصلی صادرات محصولات معدنی، موضوع استانداردسازی است. قطعاً اگر تحریمها نبودند، امروز شرایط بهتری داشتیم؛ به طور مثال میتوانستیم نسبت به امروز، از وسایل نقلیه بهتری استفاده کنیم؛ همینطور در صنعت معدن هم ماشینآلات و تجهیزات بهتری فراهم میشد و مشکل فنی و تجهیزاتی کمتری را داشتیم.
مسعودی افزود: به صورت جدی مشکل فنی و تجهیزاتی نداریم. امروزه بهترین دستگاه سیانسی سنگ ساختمانی در کشورمان استفاده میشود و سنگهای باکیفیت را به تولید میرساند. سوال اینجاست که چرا اینها صادر نمیشوند؟ یکی از دلایل مهم سهم اندک محصولات معدنی از بازارهای بینالمللی این است که استانداردهای جهانی را به درستی رعایت نمیکنیم و به آن اهمیت نمیدهیم. برای صادر کردن یک سنگ باید ضخامت و پلیش آن دارای استانداردهای بینالمللی باشد.
وی ادامه داد: گفته میشود راهاندازی بخش مدیریتی برای بررسی استانداردهای محصولات صادراتی سنگ، آسان است، اما موضوع بعدی نظارت بر این مدیریت است.
نمیتوان به همه معادن به یک چشم نگاه کرد
وی با اشاره به نیاز معادن کشورمان به رباتیک، فناوریهای نوین و نوسازی تجهیزات و ماشینآلات، عنوان کرد: در این رابطه اصلاً نمیتوان صرفاً صفر و یک صحبت کرد و همه معادن را به یک چشم دید؛ مثلاً معادن شن و ماسه چه نیازی دارند که تکنولوژی بسیار پیشرفتهای را استفاده کنند؟ در کشور ما هم اکنون افراد زیادی در معدن مشغول به کار هستند و با رباتیک کردن این معادن عده زیادی بیکار خواهند شد؛ برعکس این قضه هم وجود دارد و در معادن زغال سنگ به دلیل رباتیک نبودن تجهیزات و نداشتن تجهیزات پیشرفته،جان کارگران بسیاری در خطر است.
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، ادامه داد: نباید یک الگوی واحد برای همه بخشهای معادن به کار ببریم، بلکه هر بخش را به اقتضاء همان بخش بسنجیم؛ به طور مثال یک معدن گچ که در یک لایه زمینشناسی به استخراج گچ میپردازد، نیازی به تکنولوژی خاصی ندارد و اگر هم بخواهند تکنولوژی پیشرفتهای را در آن به کار ببرند، مقرون به صرفه نخواهد بود. بنابراین، با توجه به مسأله معدن تا بازار، باید برای هر ماده معدنی با توجه به موقعیت آن معدن، به طراحی و هزینه و استخراج پرداخت.
صادرات بهتر در گرو اعتمادسازی در بازارهای جهانی است
مسعودی با تأکید بر اهمیت جلب اعتماد بازارهای خارجی عنوان کرد: لازم است محصولات معدنی برای صادرات شناسنامه داشته باشند. در حالی که در بازارهای بینالمللی به استانداردهای جهانی بسیار پرداخته میشود،در کشورمان هنوز شناخت لازم در این زمینه وجود ندارد.
وی با انتقاد از نداشتن شناسنامه برای محصولات معدنی در کشورمان، گفت: چند درصد از سنگهای ساختمانی کشورمان شناسنامه دارند؟ برای خریدارهای بازارهای بینالمللی داشتن شناسنامه مهم است،اما صنایع ما حاضر به پرداخت هزینه برای شناسنامهدار کردن محصولاتشان نیستند.
این مقام مسئول ابراز کرد: دیده میشود تولید کننده در مراجعه به بازارهای بینالمللی محصولی متفاوت در پلیش و کیفیت به خریدار خارجی معرفی میکند که در نهایت مانع اعتماد سازی و صادرات بیشتر میشود.درحالی که در همین دانشگاه شهید بهشتی امکان تهیه شناسنامه برای محصولات صادراتی وجود دارد؛ اما مراجعه کنندهای برای آن نیست.
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، ادامه داد: بنابراین ریشه این مشکلات در علوم انسانی و عدم استانداردسازی است، نه صرفاً مشکل فنی. تفکر و سیاستگذاری لازم در ایجاد زیرساختهای لازم وجود ندارد و به این دلیل صادرات محصولات با مشکل همراه هستند. ورود شرکتهای دانش بنیان در ارائه این شناسنامهها بسیار مؤثر خواهد بود. شرکتهای دانش بنیان با بررسی محصولات صادراتی و ارائه شناسنامه میتوانند نیاز این بخش از صنعت را برطرف کنند.
باید زیرساختهای صادرات محصولات معدنی ایجاد شوند
مسعودی با تأکید بر اینکه در هر کشور پتانسیل بخشهای مختلف برای صادرات بررسی میشود، افزود: باید وظایف بخشهای مختلف و شرایط ایجاد زیرساختهای صادرات بررسی و برای آنها برنامهریزی شود، به طوری که مشخص شود، این فعالیتها چگونه میتوانند اثرگذار باشند؛ به طور مثال پتانسیل کشورمان در تولید و استخراج عقیق و فیروزه بالا است؛ بنابراین باید بررسی کنیم و بدانیم که به چه صورت میتوانیم صادرات داشته باشیم؛ آیا به صورت خام باشد یا به زیورآلات تبدیل و سپس صادر شود؟
وی افزود: باید زیرساختهای لازم برای صادرات را ایجاد و مشخص کنیم بازار هدف این محصولات کجا در نظر گرفته شود، آیا بازار هدف داخل کشور است و کفایت میکند و یا در بازارهای خارجی چه کشورهایی برای صادر مناسبتر هستند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: نیاز است صادرات هرکدام از مادههای معدنی در کشورمان، بررسی شود که تا چه مقدار از فرآیند کار را میتوانیم خودمان انجام بدهیم و بازار هدف کجا است؛ بعد از این میتوان تعیین کرد به چه دستگاه یا تکنولوژی و چه تعداد نیروی انسانی و چه مکانی برای راهاندازی نیاز داریم.
- نویسنده : عاطفه عبدالهی