کانی مگ-براساس آمارهای موجود حدود نیمی از ظرفیت تولیدی کشور خالی است. به این ترتیب که فعالیت برخی واحدها متوقف و برخی دیگر با حداقل ظرفیت است. این میزان ظرفیت خالی نیازمند سرمایه گذاری اولیه نیست، بلکه با ۲ معضل مواجه است. معضل نخست، کمبود منابع مالی برای فعالیت جاری است که از آن به سرمایه در گردش تعبیر می شود. این در حالیست که بسیاری از کارشناسان اقتصاد دانش بنیان را راهکار و راهگشای مشکلات کنونی کشور می دانند. لطفعلی بخشی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه تهران در گفتگو با کانی مگ چگونگی دانش بنیان شدن اقتصاد کشور را تشریح کرد.
به نظر شما اقتصاد کشور چگونه میتواند با تکیه بر الگوهای اقتصاد مقاومتی شرایط اشتغالزایی و تولید را در کشور بهبود بخشد؟
اقتصاد ایران دارای ظرفیت‌های نهفته‌ای است که تنها باید آن را مورد استفاده قرار داد. شاید بارها این سخن را از من شنیده باشید که بیش از ۸۰ درصد اقتصاد کشور در همین ظرفیت‌های داخلی نفته و پنهان مانده است. وقتی صحبت از اقتصاد دانش بنیان و مقاوم‌سازی اقتصاد می‌شود معنای دیگری آن به کار گیری از همین ظرفیت‌ها است.
این ظرفیت‌ها چیست؟
همین نیروی کار مستعدی که بخش قابل توجهی از نیاز یک کسب و کار را تامین می‌کند. همچنین کشور ما ظرفیت‌های بسیاری در حوزه‌های کشاورزی، انرژی‌های مختلف و … دارد که باید این ظرفیت‌ها در ظرف مکانی و زمانی درست استفاده شوند. در حال حاضر ظرفیت‌های بسیاری در حوزه فناوری‌های جدید مانند نانو تکنولوژی، هوا و فضا و پزشکی و … در کشور به وجود آمده است. این ظرفیت‌ها می‌توانند هر کدام به خودی خود منجر به افزایش تولید ملی و اشتغالزایی شوند. زمنیه برای اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد مقاومتی درکشور فراهم است؛ معنای اقتصاد مقاومتی این نیست که روابط اقتصادی را با دنیا قطع کنیم و اقتصاد بسته داشته باشیم بلکه باید در عین حفظ روابط اقتصادی با کشورهای دیگر ، تلاش کنیم آنچه می‌توانیم در اقتصاد ملی بهره‌برداری‌ها را بالا ببریم.
مواردی که اشاره کردید بیشتر در حوزه شرکت‌های دانش بنیان است، به نظر شما این شرکت‌ها چگونه می‌توانند در بالا بردن سهم تولید داخلی در اقتصاد کشور دخیل باشند؟
این شرکت‌ها می‌توانند بسیاری از ظرفیت‌های نهفته را وارد اقتصاد کشور کنند. در یک شرکت دانش بنیان نیروی کار مستعد میتواند برخی از مشکلات ریشه‌ای اقتصاد کشور را بهبود بخشد. برای مثال فناوری‌های جدید مانند نانو تکنولوژی و … در حوزه کشاورزی ، پزشکی، هوا و فضا و …. کاربرد بسیاری دارند. حال تقویت شرکت‌های دانش بنیان با تکیه بر بالا بردن ظرفیت‌های بخشهای ذکر شده نه تنها میتواند منجر به بالارفتن تولیدملی شود؛ بلکه به خودی خود اشتغالزایی را به ارمغان می‌آورد. کشور باید به سمت اقتصاد دانش بنیان شدن برود. در این صورت است که منابع ملی در تمامی جهات حفظ می‌شود.
منظور از حفظ منابع جلوگیری از خام فروشی است؟
منظور جلوگیری از فروش مواد خام نیست؛ بلکه توسعه دانش در بهره‌برداری از منابع به صورت بهتر و مفیدتر است. تبدیل منابع طبیعی مانند مواد معدنی، نفت و گاز خام به انواع فرآورده‌ها و صادرات محصولات به جای خام فروشی میتواند در دستور کار قرار گیرد. رفتن به این سمت هم بسترهایی را برای سرمایه گذاری ایجاد می‌کند و هم موجب اشتغالزایی می‌شود و ارزش افزوده‌ای را برای اقتصاد کشور به ارمغان می‌آورد. این کار میتواند با توسعه دانش در بخشهای مختلف اقتصاد کشور به آسانی انجام گیرد.
به نظر شما اقتصاد کشور چگونه میتواند دانش بنیان شود؟
متاسفانه اقتصاد کشورمان در سال‌های اخیر بیشتر واردات محور بوده تا تولید محور. در حال حاضر از مواد مصرفی خانوار تا هواپیماهای مسافربری از خارج وارد می‌شود. یکی از موفقیت‌های کشور در سال‌های اخیر استفاده از مهندسی معکوس در صنایع بوده. حال می‌توان برای بهبود شرایط در هنگام واردات یک محصول تکنولوژی ساخت آن را هم تقاضا کرد. با توجه به وجود ظرفیت‌های داخلی می‌توان به راحتی علم تولید را در کشور به روز رسانی کرد. باید در تمام قراردادها انتقال دانش و فناوری قید شود.
به نظر شما کدام بخشهای اقتصاد کشور توان و ظرفیت تکیه کامل بر دانش را دارند؟
در شرایط کنونی تمامی بخشهای اقتصاد باید به سمت دانش بروند. اگر به مقوله اقتصاد دانش بنیان در هر بخشی کم توجهی شود،نمی‌توان انتظار رشد و توسعه اقتصادی داشت. بخشهای مهم اقتصاد مانند معادن، نفت و گاز، کشاورزی، خودرو سازی و … ظرفیت بالایی در دانش بنیان شدن دارند. وقتی نیروی کار کشورمان ثابت کرده که توان نوآوری و تولید علم را دارد، دیگر نیازی به استفاده از ظرفیت‌های خارجی نیست، تنها باید این بخش را بر دانش و علم روز دنیا مجهز کرد
به نظر شما فناوری‌های جدید منجر به تولید بیشتر می‌شوند یا می‌توانند در بخشهای دیگر کشور تاثیرگذار باشند؟
هر دو را می‌توانند بهبود بخشند.فناوری‌های جدید نه تنها می‌توانند میزان تولید را بهتر و بیشتر کنند بلکه بهره‌وری را هم افزایش می‌دهند. برای مثال در زمینه تولید کم شدن مصرف انرژی یکی از مسائل مهم و حیاتی است. اگر بتوانیم با استفاده از این فناوری‌ها میزان بهره‌وری را در مصرف انرژی بهبود بخشیم یک گام مهم و اساسی در حفظ منابع و کم شدن هزینه‌ها برداشته ایم. اگر بهره‌وری انرژی را ارتقا دهیم هزاران میلیارد دلار صرفه جویی می‌شود.در بهبود شرایط اقتصادی تنها بالا بردن میزان محصول کارآمد نیست بلکه باید به روش‌های مدیریت و کم کردن هزینه‌ها هم توجه داشت. این موضوع هم با بالا رفتن بهره‌وری انرژی در کشور ممکن می‌شود. نقش فناوری‌های نوین در بالا رفتن بهره‌وری و کم شدن هزینه‌های مصرف بسیار مهم و تاثیر گذار است.
- نویسنده : جعفرگودرزی
