کانی مگ-چندسالی است که رشد استارتاپها در کشور کلید خورده است. کم و بیش افراد و سرمایهگذاران مختلفی وارد این حوزه شدهاند و تلاش میکنند با راهاندازی مراکز مختلف از ایدههای نو و خلاقانه حمایت کنند. صندوقهای سرمایهگذاری جسورانه یکی از روشهای مناسب تامین مالی است که در تمام دنیا برای حمایت از استارتاپها در نظر گرفته شده است. با این حال برای رونق و شکوفایی هرچه بیشتر این فرشتگان سرمایهگذاری نیاز به فضاسازی و حمایت است.
استانداریسازی الگوهای خارجی در بازار داخلی
نسبتاً این قراردادها با ساختارهای استاندارد حقوقی مطابق است؛ اما این ساختار در کشورمان عمر چندانی ندارد و نیاز به بررسیها و زمان بیشتری دارد.شاید در حجرههای قدیمی بازاریان با قراردادهایی که بر اساس اعتماد شکل میگرفت، بزرگان از ایدهای و یا راهاندازی کسبوکاری حمایت میکردند؛ اما در طول تاریخ اقتصاد کشور کمتر نهادی وجود داشت که به صورت جدی از ایدههای پرریسک حمایت کند. برای اولین بار در تاریخ اقتصاد کشور همزمان با تصویب قانون ابزارهای نوین مالی و صندوقهای سرمایهگذاری در سال ۸۸ ایدهها از حامیان مالی برای پرورش رشد اقتصادی برخوردار شدند. البته بازهم این مسیر برای رسیدن به نقش واقعی حامیان مالی در چالش بودند؛ بازهم با تصویب این قانون مشکلات تأمین سرمایه برای صندوقهای جسورانه وجود داشت. تا پیش از این قانون، تنها ساختارهای سرمایهگذاری سهامی در قانون تجارت وجود داشت و استفاده از این ساختارها مشکلات متعددی را برای سرمایهگذاری جسورانه به وجود میآورد. عدم جدایی مدیر از مالک یکی از عمدهترین مشکلات در این زمینه بود که سبب میشد مالکین بتواند در فعالیت مدیر دخالت بکنند. ماهیت شکلگیری صندوقهای جسورانه بدین صورت است که از یک دارایی فکری و یا همان ایده خلاقانه که استارتاپها نمود عینی آن هستند،با حمایت مالی از سوی صندوقهای جسورانه مسیر ورود به بازار سرمایه را در پیش میگیرند.
نقش پارکهای علم و فناوری در توسعه ایدهها
از قدمت فعالیت برخی پارکهای علم و فناوری بیش از ۲۰سال میگذرد و ایدههای بسیار زیادی در این پارکها متولد شدند و در مراحل رشد توسعه قرار گرفتند. بعد از آن ایدهها به سمت مراکز رشد و شرکتهای شتابدهنده حرکت کردند.متأسفانه پارکهای علم و فناوری ظرفیتی نبود که از این حجم ایدههای متولد شده حمایت کند. به هر حال مراکز رشد و شرکتهای شتابدهندهای داشتیم که به برخی از این ایدهها فرصت رشد و حمایت مالی را می داد. ولی طبیعتاً ظرفیت آنها محدود بود. مهمترین بخش چرخه سرمایهگذاری در مسیر رشد، سرمایهگذاری در بخش مخاطره پذیر است. این موضوع نیاز به ابزارهای لازم دارد. متأسفانه تمام ایدههای به دلیل نبود ساختار منسجمی برای سرمایهگذاری که در این مرحله وجود نداشت ایدهها را به خطر میانداخت.در بسیاری دیگر از کشورهای دنیا برای تکمیل این چرخه و فرآیند از ابزارهای مختلفی استفاده میشود. آنچه در دنیا اتفاق میافتد به این شکل است که، ایدهها وارد پارکهای علم و فناوری میشوند. عموماً این ایدهها در دانشگاهها شکل گرفتهاند و بعد از آن به سمت مراکز رشد میروند از طریق venture capital fund مورد حمایت مالی قرار میگیرند و توسعه پیدا میکنند و پس از آن یا وارد بورس میشوند و یا به اصطلاح به یک تکنوکر فروخته میشوند. ما مراکز رشد را داشتیم. ایدههای بسیاری هم هر روز در دانشگاهها متولد میشد؛ اما مراکزی که از آن به عنوان venture capital fund از یاد میشود به صورت جدی و با ساختار صحیح در کشور وجود نداشت. به همین دلیل بسیاری از ایدهها از بین میرفتند و یا برای جذب سرمایهگذار،ایده پردازان داخلی از venture capital fund خارجی استفاده میکردند. به همین دلیل هم بسیاری از ایدههای ما در کشورهای دیگر به عنوان یک ایده موفق مورد سرمایهگذاری قرار گرفته و به نتیجه میرسید؛ که میتوانست این ایدهها در کشورمان توسعه پیدا کند؛ بنابراین برای ایجاد این حلقه مفقوده، سازمان بورس به همراه برخی از صاحبنظران اقدام به نگارش مقررات تشکیل صندوقهای سرمایهگذاری جسورانه کرد.
نقش صندوقهای جسورانه در پرورش ایدهها
صندوقهای جسورانه میتوانند عمومی و خصوصی باشند. اما بر اساس مقررات موجود این صندوقها،صندوقهایی با ساختار عمومی هستند. نمونه این صندوقها در بازار AIM لندن به تعداد بسیار زیادی تأسیس شده و منجر به حمایت از بسیاری از ایدههای نو در سطح جهانی شده است. با الگو برداری از آنچه در دنیا اتفاق افتاده است. سازمان بورس با همکاری کارشناسان نسبت به تدوین مقررات و اعطای موافقت اصولی برای تشکیل اولین نوع از این صندوقها اقدام کرده است. طبیعتاً این صندوقها میتوانند فرآیند و یا حلقه مفقوده سرمایه گذاری در ایدههای نو را در کشور تکمیل کنند و بدیهی است که در مرحله بعد از سرمایهگذاری مخاطره پذیر اگر موفقیتی برای آن ایدهها باشد. ما میتوانیم شاهد حضور شرکتهایی شکل گرفته از ایدههای دانش بنیان، در بازار سرمایه باشیم و یا اینکه شاهد چند برابر قیمت، معامله شدن کمپانیها شرکل گرفته بر اساس ایدههای دانش بنیان توسط سرمایهگذاران نهادی کشور باشیم.
اولویتهای حمایت از ایدهها
این صندوقها توسط بخش خصوصی اداره میشوند. دلیل اینکه احتمال میرود صندوقهای جسورانه از موفقیت بالاتری برخوردار باشند این است که تفکر بخش خصوصی در آن حاکم است. شاید یکی از دلایلی که این چرخه ابتر باقی مانده است این بود که معمولاً فرآیندهای رشد و توسعه ایدهها توسط دانشگاهها و نهادهای دولتی اداره میشدند و طبیعتاً در آن نهادها فرصت تصمیمگیری با کندی قابل توجهی نسبت به بخش خصوصی مواجه بود. اما در روش جدید،صندوقها ساختار تصمیمگیری خواهند داشت که این ساختار نظیر یک شرکت خواهد بود. سرمایه این صندوقها توسط بخش خصوصی تأمین میشود و این صندوقها طبیعتاً دارای یک هیئتمدیره و کمیته سرمایهگذاری خواهند بود و افراد صاحب ایده با مراجعه به این صندوقها ایده خود را معرفی خواهند کرد و در صورتی که مدیران آن صندوق تشخیص بدهند که ایده، ایدهای است که شانس بالای موفقیت دارد در آن سرمایهگذاری میکنند. المانهایی برای سنجش موفقیت ایده وجود دارد. فرض بر این است که صندوقهای جسورانه توسط افراد حرفهای مدیریت میشود و در کمیته سرمایهگذاری افرادی حضور دارند که خودشان تجربه موفق تجاری سازه ایده را داشتند. افرادی که وارد این حوزه میشوند با افراد حرفهای مواجه میشوند که قبلاً تجربه داشتند پس به درستی ایدهها بررسی میشود و سرعت سرمایهگذاری بالاتر میرود؛ اما باید توجه داشت که مهمترین دست آورد شکوفایی ایدهها در کشور بالا رفتن میزان اشتغال است
- نویسنده : سعید اسلامی بیدگلی،دبیرکل کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران