کانی مگ، برنامه‌های توسعه‌ای بسیاری در کشور تدوین شده است. این برنامه‌ها تمرکز و تاکید ویژه‌ای بر رشد اقتصادی و کمتر شدن وابستگی‌های نفتی و … دارد. نظریه‌پردازان ظهور عصر جدید اقتصادی را پیش‌بینی کرده‌اند که در آن، دانش منبع اصلی ثروت و تولید اقتصادی به‌شمار می‌آید. به‌بیان دیگر، اقتصاد در عصر جدید از اقتصاد منبع بنیاد فاصله گرفته و به اقتصاد دانش بنیان نزدیک شده است. رشد سرعت انقلاب‌های صنعتی در جهان و همچنین تغییرات شگرف در تمامی اقتصادهای جهان نشان میدهد که سهم دانش از اقتصاد دنیا روز به روز بیشتر می‌شود.
ارسلان فتحی‌پور، فعال اقتصادی و رییس اسبق کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با الزام‌های اقتصاد دانش بنیان در کشورمان می‌گوید« دستیابی به اقتصاد دانش بنیان و گذر از اقتصاد نفتی، علاوه بر اینکه باعث حفظ استقلال کشور و بی نیازی به سایر کشورها می‌شود، در رشد اقتصادی و پیشرفت همه جانبه کشور نیز موثر خواهد بود. بهره گیری از دانش و تکنولوژی روز در تولید محصولات مختلف صنعتی و معدنی، باعث ارتقای کیفیت و کاهش قیمت تمام شده محصول شده و امکان ورود به بازارهای رقابتی را فراهم می‌کند. در این مسیر شرکت‌های بزرگ دولتی هم باید علاوه بر دانش بنیان شدن از شرکت‌های دانش بنیان و نوآوران عرصه اقتصاد هم حمایت کنند.» در ادامه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.
درحال حاضر رشد شرکت‌های دانش بنیان در کشور را یک موفقیت برای عرصه اقتصادی می‌دانند، آیا اعداد و ارقام می‌توانند تاییدی بر این موضوع باشند؟
رشد شرکت‌های دانش بنیان برای کشور یک توفیق به شمار می‌رود. خوشبختانه در سال‌های اخیر هم شاهد موفقیت‌های این شرکت‌ها در کشورمان بوده‌ایم؛ اما واقعیت این است که اقتصاد دانش بنیان تنها را افزایش آماری شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها به نتیجه نمی‌رسد. اگر پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شده همه نتیجه توجه به صنایع دانش بنیان است. اگر اقتصاد دانش بنیان به طور کامل در کشور محقق شود، پیشرفت بیش از پیش کشور و رفع وابستگی به خارج را به همراه خواهد داشت و زمینه صادرات محصولات و کالاهای ایرانی به دیگر کشورها را فراهم می‌کند. در این صورت دنیا خواهد دید که کشورمان به رشد و توسعه اقتصادی به واسطه همین شرکت‌های بنیان دست پیدا کرده است. با این حال شرایط رشد بهتر و توسعه شرکت‌های دانش بنیان باید فراهم شود. حمایت فقط به معنای وام و یا حمایت‌های مالی نیست. باید تمامی ابعاد رشد این شرکت‌ها در کشور مهیا و فراهم شود.
چگونه؟
ببینید در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های دولتی بزرگ می‌توانند حامی و سرمایه‌گذار برای شرکت‌های دانش بنیان باشند. اقتصاد دانش بنیان به معنای این نیست که یک شرکت به تنهایی از دانش استفاده کند؛ بلکه باید شرکت‌ها علاوه بر بهره‌گیری از دانش روز دنیا برای رشد دانش هم سرمایه‌گذاری کنند. در این صورت است که ما شاهد اقتصاد درون‌زا بدون تکیه بر تکانه‌های بیرونی خواهیم بود.
بایسه‌های اقتصاد دانش بنیان برای کشورمان چیست؟
اقتصاد دانش‌بنیان در واقع به‌کارگیری دانش برای ایجاد کالاها و خدمات است. به‌طور ویژه، به بخش بالایی از کارگران ماهر در اقتصاد یک محل، کشور یا جهان اشاره دارد و این ایده که بیشتر مشاغل نیاز به مهارت‌های تخصصی دارد. به‌طور ویژه، سرمایه اصلی کارگران، دانش است و بسیاری از مشاغل کارگرانی نیاز دارند که دارای دانشی برای به دست آوردن اطلاعات و ساختن ایده‌های جدید نیاز دارند. اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوری‌های سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن، تمامی کسب و کار‌ها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره می‌برند.
اقتصاد دانش بنیان حاصل به کارگیری دانش و بخشهای دانش محور در افزایش بهره‌وری همه بخشهای اقتصادی از طریق نوآوریاست. به لحاظ تعریف سیستمی، در اقتصاد دانش بنیان، از ظرفیت‌های دانشی بازیگران مختلف اقتصادی، یعنی افراد، بنگاه‌ها، دولت و تعاملات بین آنها در بخش‌ها، بنگاه‌ها و مناطق مختلف برای بالا بردن بهره‌وری فعالیت‌های اقتصادی از طریق نوآوری‌های فرآیند و محصول-خدمت به نحوی کارا استفاده می‌شود. در چنین اقتصادی نوآوری عامل اصلی افزایش کارایی و ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی در بخشهای مختلف صنعتی و فناورانه است.
آیا دانش بنیان شدن بنگاه‌های بزرگ میتواند زمینه ساز رشد اقتصاد دانش بنیان در کشور شود؟
باید تمامی ابعاد در نظر گرفته شود. قطعا یکی از زمینه های تحقق این امر، ایجاد بازارهای رقابتی است. آنچه که باعث ایجاد انگیزه در این شرکت‌ها برای دانش بنیان شدن می‌شود، ارتقای کیفیت محصولات تولیدی آنها است. اگر این شرکت‌ها با استفاده از تجارب ارزشمند خود و نیز بهره گرفتن از دانش و تکنولوژی روز، کیفیت محصولشان را بهبود بدهند و قیمت تمام شده آن را پایین بیاورند، می‌توانند علاوه بر بازارهای داخلی، بازارهای بین‌المللی را هم به عرصه فروش کالاهای خود تبدیل کنند. در غیر این صورت توان رقابت با دنیا را نخواهیم داشت.
بازار فروش مناسبی برای محصولات و خدمات شرکت های دانش بنیان وجود ندارد و اگر شرکت‌های دانش‌بنیان محصول یا خدمت دانشی با کیفیت و با قیمت رقابتی هم تولید کنند باز با مشکل فروش و صادرات محصولات و خدمات دانشی خود مواجه اند. شرکت‌های دانش بنیان نیز می‌باست با ابزارهای مدیریتی، روش‌های تجاری‌سازی و بازاریابی دانش بیشتر آشنا شوند.
صنایع چگونه می‌توانند در مقاوم سازی اقتصاد موثر بوده و دست یابی به اقتصاد دانش بنیان را محقق کنند؟
برای تحقق اقتصاد دانش بنیان در فضای کسب و کار لازم است در درجه اول نسبت به شناخت مسائل، توانمندسازی و توسعه آنها پرداخته و به رفع چالش‌های حاکم پرداخت. وجود نیروی انسانی غیرمتخصص در پیکره دولت، ضعف در حکمرانی سیستمی و دانش بنیان در اقتصاد، ناتوانی در دانش نوین مدیریت اقتصادی کلان در کشور، وجود فساد در حوزه‌های اقتصادی، عدم بخش خصوصی حقیقی توانمند، وجود فرایند‌های معیوب و حاکمیت بوروکراسی عقیم از جمله مسائلی‌اند که بایستی در راستای رفع آنان کوشید. به عبارت دیگر اقتصاد دانش بنیان به معنی کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها و ارتقای درجه بهره برداری از منابع تولیدی جهت ارتقاء تولید ملی است.
می‌بایست باورها و تفکرات جدیدی جایگزین باورها و تفکرات قدیمی و کهنه شود. باید فرهنگی ایجاد شود که حامی خبرگان و دانشکاران باشد و با طراحی سیستم‌های پاداش مبتنی بر دانش حامی فرهنگ درآمدزایی از دانش شویم. بایستی فرهنگ استخدام‌های مبتنی بر دانش و شایستگی جایگزین استخدام‌های رابطه‌ای و کم‌تخصص شود. همچنین با آموزش مستمر و تحرک بخشی، فرهنگ تولید محصولات و خدمات دانشی در بین سازمان‌ها تقویت گردد.
- نویسنده : جعفرگودرزی
