کانی مگ، سیاوش پورعلی- یکی از مواردی که میتواند به بهره‌وری بیشتر و به صرفه بودن استخراج از معادن کمک کند این است که به‌جای احداث چندیدن معدن با مقیاس کوچک، بر روی معادن بزرگ مقیاس سرمایه‌گذاری شود، تا هم بتوان نظارت بیشتری بر روی آنها داشت و هم اینکه به محیط زیست کمتر آسیب […]
کانی مگ، سیاوش پورعلی- یکی از مواردی که میتواند به بهره‌وری بیشتر و به صرفه بودن استخراج از معادن کمک کند این است که به‌جای احداث چندیدن معدن با مقیاس کوچک، بر روی معادن بزرگ مقیاس سرمایه‌گذاری شود، تا هم بتوان نظارت بیشتری بر روی آنها داشت و هم اینکه به محیط زیست کمتر آسیب برسانیم.
یکی از مشکلاتی که در احداث همه معادن وجود دارد، آسیب رساندن به محیط زیست است که این موضوع در ذات معادن وجود دارد. با تاکید بر استخراج از معادنی با مقیاس بزرگ حداقل می‌توانیم امیدوار باشیم که نقاط کمتری در پهنه محیط زیست مورد هجوم قرار بگیرد.
معادن بزرگ هم از نظر مدیریتی و هم از نظر بهرهبرداری میتواند برای صاحبان معادن سود بیشتری به همراه داشته باشد و هم اینکه به دلیل به کارگیری از ادوات جدید و مدرن استخراج، فعالیت درون معدن برای کارگران هم راحت‌تر و کم خطرتر خواهد بود و از این رو بسیاری از کارشناسان بر استفاده از معادن با مقیاس بزرگ بیشتر تاکید دارند.
سوددهی بیشتر معادن بزرگ مقیاس
محمد نجفی، کارشناس و تحلیلگر مسایل مربوط به معادن ایران، در پاسخ به این سوال که چرا بسیاری از کارشناسان می‌خواهند از احداث معادن کوچک جلوگیری کنند و همچنین بر احداث معادن با مقیاس بزرگ‌تر تاکید دارند، به خبرنگار کانی‌مگ می‌گوید: «قبل از هرچیز باید به این موضوع اشاره کنیم که معادن با مقیاس‌های بزرگ در برابر معدن‌هایی با مقیاس کوچک‌تر می‌توان سود بیشتری داشته باشد و از این رو بسیاری از کارشناسان حوزه معدن بر احداث معادن بزرگ تاکید می‌کنند. زیرا همانطور که گفتم هم از نظر مالی سود بیشتری دارد و هم اینکه به محیط زیست کمتر آسیب می‌رساند. این نکات مهمترین دلایلی است که کارشناسان و متخصصان این حوزه سعی می‌کنند تا احداث معادن را به سمت معادنی با مقیاس بزرگ سوق بدهند. موضوع دیگری که در این خصوص باید اضافه کنیم ذخایری است که در معادن بزرگ وجود دارد. این ذخایر که هرگز در معادن با مقیاس کوچک یافت نمی‌شود، میتواند از نظر مالی سود بسیار خوبی برای معدن‌داران به همراه داشته باشد.»
این کارشناس حوزه معادن ایران در ادامه با اشاره به دیگر فواید استخراج از معادن بزرگ اضافه می‌کند: «در ابتدا به فواید بهرهبرداری از معادن با مقیاس بزرگ اشاره کردیم موضوعی که باید در مورد دیگر فواید معادن بزرگ به آن بپردازیم قوانینی است که کارگران و کارفرماها باید در معادن آنها را رعایت کنند. امروزه در معادن ایمنی کارگران و همچنین رعایت قوانین مربوط به محیط زیست در راس قانون‌های مربوط به معادن قرار گرفته است که باید آنها را رعایت کنند. آنچه مشخص است نظارت بر مدیریت در معادن بزرگ بیشتر از معادن کوچک است و قطعا برای استخراج از معادن بزرگ ادوات به‌روزتری هم استفاده می‌شود و این موضوع می‌رساند که قطعا خطرهای کمتری کارگران معادن را تهدید می‌کند و از به وجود آمدن حوادث تلخ و ناگوار تا حدود زیادی جلوگیری می‌کند.»
آسیب‌های زیست محیطی، چالش معادن کوچک مقیاس
نجفی در همین مورد و با اشاره به رعایت قوانین محیط زیستی ادامه میدهد: «متاسفانه هنگامی که معادن کوچک را افتتاح می‌کنند و عملیات استخراج را در آنها شروع می‌کنند صدمات زیادی به محیط زیست و به‌خصوص روستا‌ها و مناطقی که معادن در آنها کشف می‌شود، وارد می‌شود. در برخی موارد هم باعث از بین رفتن محیط زندگی مردم و همچنین به‌دلیل تردد ماشینهای سنگین جاده‌های منتهی به روستا‌ها و اماکنی که معادن در آنها قرار دارند، می‌شود. اگر تاکید نهادها و بخش خصوص به برداشت از معادن بزرگ باشد باید برای همه این موضوعات برنامه‌ریزی بشود. موضوع نگران کننده دیگری که در مورد معادن کوچک وجود دارد این است که هنگامی ما می‌خواهیم در پنج معدن کوچک استخراج را آغاز کنیم مجبوریم که به پنج نقطه آسیب جدی وارد کنیم ولی اگر بخواهیم یک معدن بزرگ را کشف و دستور استخراج بدهیم تنها یک نقطه را مورد حفاری قرار می‌دهیم که هم آسیب کمتری به بافت‌های روستایی وارد می‌کنیم و هم می‌توانیم با استخراج بیشتر بهره‌وری بیشتری هم داشته باشیم.»
این کارشناس با پرداختن به این موضوع که معادن بزرگ میتواند در اقتصاد رونق ایجاد کند می‌گوید: «این موضوع هم باید اضافه کنیم که با اجازه استخراج از معادن بزرگ مدیرت منابع و همچنین نظارت بر نوع فعالیت‌های در معادن میتواند مدیریت منسجم‌تری به همراه داشته باشد به عنوان مثال به‌جای آنکه در استان فارس تعداد زیادی معدن کوچک داشته باشیم می‌توانیم با تعداد کمتر ولی با معادن بزرگ‌ترهم سود بیشتری به دست بیاوریم و هم بر همه موارد نظارت داشته باشیم. متاسفانه در حوزه معادن رقابتی وجود ندارد و تنها آنهایی که با رانت‌های موجود و نزدیکی به شخصیت‌های سیاسی در این حوزه فعالیت می‌کنند می‌توانند سود بیشتری ببرند و در واقع محصولات استخراج شده را در انحصار خود نگاه می‌دارند که این موضوع میتواند برای اقتصاد کشور بسیاری زیان آور باشد. متاسفانه در این شرایط نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که کیفیت ما بهتر شود زیرا این افراد عموما تخصصی در حوزه معادن ندارند و تنها به سود خود و اطرافیان خود فکر می‌کنند و موضوعاتی مانند حقوق کارگران و قوانین محیط زیستی برایشان اهمتی ندارد.»
انحصار در معادن ممنوع شود
او با تاکید بر اینکه فعالیت معادن باید به گونه‌ای باشد که به مردم محلی یا همان روستانشینان کمترین آسیب زده بشود، ادامه میدهد: «فراموش نکنیم که آسیب رساندن به محیط زیست در ذات معادن است و نمی‌توانیم این موضوع را از معادن جدا کنیم ولی حداقل می‌توانیم به‌نوعی برنامه‌ریزی کنیم که آسیب کمتری به محیط زیست و مناطق مسکونی اطراف وارد بشود. از همین رو برای استخراج از یک معدن باید به نوعی برنامه‌ریزی کنیم که کمترین آسیب به محیط زیست و مردم روستایی وارد بشود. توجه داشته باشید که با هر مجوزی که برای استخراج از یک معدن صادر می‌شود جامعه محلی را با خطر نابودی روبه‌رو می‌کنیم و یکی از دلیلی که تاکید بر استخراج از معادن بزرگ می‌شود جلوگیری مجوزهای است که بر اساس رانت و افراد نزیک به شخصیت‌های سیاسی صادر می‌شود. معادن در ایران می‌توانند به کمک اقتصاد ایران بیایند ولی در اولین قدم باید انحصار را از بین ببریم. اگر بخواهم مثالی برای مخاطبان شما بزنم که با این موضوع بیشتر آشنا بشوند باید بگوییم که بازار معادن مانند بازار خودرو کاملا انحصاری مدیریت می‌شود و در جایی که رقابت وجود ندارد قطعا با پروژه‌ای شکست خورده روبه‌رو خواهیم بود. استخراج از معادن بزرگ و همچنین اجازه کار به بخش خصوصی و افرادی که به‌نوعی در این حوزه تخصص دارند میتواند دروازه تازه‌ای را برای اقتصاد ایران به وجود بیاورند.»
نجفی در پایان با اشاره به وضعیت کنونی معادن در ایران و بهرهبرداری از آنها می‌گوید: «در حال حاضر تنها معادنی که می‌توانند محصولات خود را به دیگر کشورها صادر کنند، معادن بزرگ مقیاس هستند. این معادن می‌توانند درآمد داشته باشند و همچنین حقوق کارگران خود را هم بدهند در غیر این صورت بنا به دلایلی سود آنچنانی ندارند. باید به این موضوع هم اشاره کنم که متاسفانه در بخش صادرات هم عدالتی وجود ندارد. تا ما نتوانیم از انحصار و رانت در معادن ایران جلوگیری کنیم از این مرحله عبور نخواهیم کرد. در این وضعیت صاحبان معادن نمی‌توانند در خارج و داخل کشور بازاریابی مناسبی داشته باشد و باید با نظارت بیشتر و همچنین عادلانه کردن بازار به شکوفایی این صنعت پردرآمد کمک کنیم در غیر این صورت تغییر در وضعیت نخواهیم دید.»
