کانی مگ، فهیمه اکبری صحت- براساس اعلام مراجع رسمی و اکتشافات و مطالعات انجام شده ایران بر روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا قرار گرفته و این آرزوی هر ملتی است که چنین ذخایری را در کشور خود داشته باشد تا بتواند از محل فعال کردن آن توسعه کشور خود را رقم بزند. مهدی […]
کانی مگ، فهیمه اکبری صحت- براساس اعلام مراجع رسمی و اکتشافات و مطالعات انجام شده ایران بر روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا قرار گرفته و این آرزوی هر ملتی است که چنین ذخایری را در کشور خود داشته باشد تا بتواند از محل فعال کردن آن توسعه کشور خود را رقم بزند.
مهدی تقوی، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، معتقد است «کشورمان با داشتن حدود ۱ درصد جمعیت جهان، حدود ۷ درصد ذخایر کشف شده معادن دنیا را در اختیار دارد، همین موضوع نشان از ظرفیت بالای بستر سرمایه‌گذاری در کشور است.» در ادامه صحبت‌های وی را بخوانید.
موضوع توجه به معادن و جایگزینی درآمدهای این بخش با درآمدهای نفتی مدت‌هاست پیش کشیده می‌شود. به نظر شما این اتفاق ممکن است؟
بدون شک بله. براساس آمار سازمان جهانی کار، به ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن ۱۷ موقعیت شغلی وابسته میتواند ایجاد شود. اما متأسفانه تاکنون به رغم مزیت‌های خاص کشورمان در بخش معدن، حجم سرمایه گذاری‌های انجام شده در این بخش متناسب با ظرفیت و توانایی‌های این بخش نبوده و به جرئت می‌توان گفت طی ۵ دهه اخیر به دلیل وجود درآمدهای نفتی در بودجه‌های سنواتی دولت‌ها، تاکنون مزیت اقتصاد معدنی در سرنوشت کشور ما به طور جدی دیده نشده است.
در جدیدترین آمار ارایه شده از سوی مرکز آمار، معادن سهم اندکی از تولید ناخالص داخلی دارند. به نظر شما دلیل این موضوع چیست؟
در سال های اخیر تعاریف بسیاری برای سهم اقتصادی معدن از منابع گوناگون بیان شده است. دلیل این امر نبود یک فصل الخطاب در محاسبه این سهم در تولید ناخالص داخلی است.متاسفانه زنجیره ارزش مواد معدنی به صورت پیوسته از معدن تا انتهای آخرین حلقه صنایع معدنی در نظر گرفته نمی شود و بخشی از صنایع معدنی و ارزش افزوده تولید شده آن را در زمره بخش صنعت در زمره حوزه بازرگانی به حساب می‌آورند. این اشتباه باعث پایین آمدن سهم معادن در اعداد و ارقام اقتصادی و کمرنگ شدن نقش آن در اقتصاد کلان است.
معادن می‌توانند به صورت مستقیم بر رشد اقتصادی کشور تاثیر بگذارند؟
صنعت معدنکاری در ایران باتوجه به عملکرد خود در زمان‌های تحریم، این پتانسیل را دارد که تاثیر بالایی در رشد اقتصادی کشور داشته باشد و با نگاه به ضرورت تغییر رویکرد اقتصاد نفتی به اقتصاد چند محصولی طی دهه اخیر، معدن و صنایع مرتبط با آن باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند. تاثیر معدن بررشد اقتصادی کشور به طور مستقیم و غیر مستقیم بسیار بیشتر از تاثیر تجارت و صنایع است؛ همچنین باید خاطرنشان ساخت با توجه به پراکندگی معادن در سراسر کشور و وجود این منابع در مناطق دورافتاده ومحروم،اشتغال ایجاد شده به واسطه فعالیت های معدنی از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است.
دلیل بهره نبردن کافی اقتصاد کشور از معدن و ذخایر معدنی چیست؟
ذخائر معدنی استفاده نشده در کشورمان همچنان در عمق کم به وفور موجود بوده و حتی می‌توان گفت که به طور کامل نیز شناسایی نشده‌اند و عیار بالای کامودیتی‌های معدنی در ایران از جمله مثبت‌ترین شانس برای سرمایه‌گذاران در صنعت معدنکاری ایران در قیاس با دنیا است. معدنکاری در ایران امروز برای دستیابی به راه‌های تولید کارآمدتر و پایدارتر برای استخراج بهینه مواد معدنی باید به نوآوری بپردازد و راه حل دستیابی به جهش تولید در صنعت معدنکاری، نوآوری در این صنعت است.
برای رسیدن به این اهداف چه باید کرد؟
سازمان‌های توسعه‌ای مرتبط با بخش صنعت معدنکاری در ایران با توجه به وظایف خود باید به ضرورت نوآوری پی ببرند و تحولی اساسی را برای مدل‌ها و استراتژی های‌تجاری خود رقم بزنند. با این حال انقلابی در استفاده از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا میتواند انقلابی شگرف در صنعت معدن را رقم بزند.
پیشنهاد شما چیست؟
پیشنهاد می‌شود تا متولی بخش، نقشه فناوری‌ها در تمام حلقه‌های زنجیره بخش معدن را تهیه و به صورت یکپارچه، پیاده سازی کند، تا هم افزایی در زنجیره ارزش معدن را در طول چرخه معادن برای کل سرمایه‌گذاری معدن در نظر بگیرند تا انگیزه سرمایه‌گذاری در هر بخش برای سرمایه گذاران بخوبی دیده شود . وقتی صحبت از انقلابی بزرگ در صنعت دنیا می‌شود، نمی‌توان بخش معدن را از این موضوع مستثنا دید.الگوی نجات بخش معادن در دنیای امروز سوار شدن بر موج چهارم صنعت است.
معدنکاری در کشورمان طی سال‌های گذشته و در دوران تحریم‌ها نشان داد که کمترین آسیب‌پذیری در دوره‌های تجاری و بیشترین کمک را به اقتصاد کرده است . از آنجایی‌که نظام سیاست‌گذاری اقتصادی هر کشور براساس ظرفیت های بالفعل و بالقوۀ آن کشور تعیین می شود؛ لذا تولید ثروت ملی در کشورمان و در حوزه معدن با نوین سازی و به‌روزرسانی عملکرد در بنگاه ها و تصمیم‌های حاکمیتی امکان‌پذیر است.
شما از نقش سازنده و تاثیرگذار معادن در دوره تحریم‌ها صحبت کردید. همچنین تاکید داشتید که معادن باید به‌روز رسانی شده و از تکنولوژی‌های روز دنیا بهره‌مند شود. درحالی‌که همین تحریم‌ها شرایط سختی را برای ورود سرمایه‌گذار و تامین مالی ایجاد کرده است. در این شرایط چه باید کرد؟
مساله تامین مالی در فعالیت‌های معدنی می بایستی از طریق هدایت ورود سرمایه‌های داخلی و خارجی به بخش معدن و صنایع معدنی به طور جدی توسط دولت و بخش خصوصی، با قدرت دنبال شود. در این مقطع خاص، توجه ویژه و افزایش کارآمدی بورس و بازار سرمایه برای کالاهای معدنی با هدف جذب حداکثری منابع و سرمایه‌ها و جلوگیری از خروج سرمایه از بخش تولید در صنعت معدنکاری دارای اهمیت وافری است که میتواند سرمایه‌های خرد و کلان را جمع آوری و برای حفظ و توسعه تولید در این صنعت به کار گیرد .
امنیت سرمایه‌گذاری مهمترین موردی است که سازمان‌ها و نهادهای حاکمیتی باید برای رسیدن به آن در بخش فعالیت‌های معدنی بکوشند؛ بنابراین ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های ذی ربط و جلوگیری ازتصمیم‌گیری‌های متعدد و مختلف توسط هر یک از نهادها میتواند در تحقق این امر کمک کند تا جایی‌که سرمایه‌گذار این امنیت را نه تنها احساس و درک کند بلکه درباره آن به یقین برسد.
مهمترین مزیت‌ها و فرصت‌هایی که معادن برای اقتصاد کشور به ارمغان می‌آورند، چیست؟
بخش معادن و صنایع معدنی ایران به‌طور بالقوه ظرفیت آن را دارد که در بلندمدت به عنوان یکی از پیشران‌های رشد اقتصادی نقش ایفا کند و سهم تعیین‌کننده‌ای در خلق ثروت و بهبود تراز تجاری کشور بر عهده گیرد. اولین دلیل اهمیت این بخش در آن است که ایران دارای ذخایر معدنی بسیار غنی به ویژه سنگ‌آهن، مس، زغال‌سنگ، آلومینیوم، سرب، روی، فلزات گران‌بها، گوهرسنگ‌ها و عناصر نادر خاکی است.در ضمن عیار نسبی بالای برخی ذخایر معدنی ایران، سرمایه‌گذاری و تولید اغلب محصولات معدنی را کاملاً توجیه‌پذیر کرده است. دلیل دیگر آن است که فعالیت‌های معدنی و صنایع معدنی، اصولاً فعالیتی انرژی‌بر است و برخورداری ایران از ذخایر عظیم گاز، مزیتی برای توسعه سرمایه‌گذاری در بخش معادن ایران ایجاد کرده است. علاوه بر آن، به دلیل تقاضای داخلی بالا و همچنین پتانسیل صادرات به کشورهای منطقه، بازار بالقوه داخلی و خارجی بزرگی برای محصولات معدنی ایران وجود دارد و از این‌رو با توجه به آنچه گفته شد، سرمایه‌گذاری‌های گسترده و بلندمدت در این حوزه از توجیه اقتصادی برخوردار است. در سایر کشورها نیز بخش معادن سهم عمده‌ای در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی دارند و اصولاً بخش معادن هر کشور، از مهمترین بخشهای جذب‌کننده سرمایه‌گذاری خارجی است. باید افزود بخش معادن در اقتصاد، دارای پیوندهای بسیار قوی و طولانی با طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است و توسعه معادن میتواند به توسعه سایر بخش‌ها نیز کمک کند. توسعه معادن و محصولات معدنی میتواند نهاده‌های مورد نیاز طیف گسترده‌ای از صنایع داخلی را نیز فراهم کند. در مجموع با توجه به ذخایر گسترده معدنی، قابلیت رشد سریع بخش معادن، قابلیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی، پایداری نسبی فعالیت‌های معدنی، ماندگاری طولانی سرمایه‌گذاری‌ها، پیوندهای پسین و پیشین قوی با سایر فعالیت‌های اقتصادی و کمک به بهبود تراز تجاری، می‌توان با اطمینان زیادی، بخش معادن و صنایع معدنی کشور را یکی از پیشران‌های رشد اقتصادی در آینده دانست.
