کانی مگ–شاید مهمترین ویژگی انقلاب صنعتی چهارم همان قابل پیش بینی بودن آن باشد. دنیای امروز به اندازه‌ای دست خوش تغییر شده است که گاهی پیش بینی‌ها هم عادی به نظر می‌رسد.کم شدن فاصله میان پیش بینی‌ها و وقوع غیر ممکن‌ها به اندازه‌ای است که یک چالش بزرگ را در زمینه پیش بینی رقم زده است. در روزهایی دانشمندان و اندیشمندان دوره‌های طولانی مدت را پیش بینی می‌کردند؛ اما در دنیای جدید سرعت تغییرات به اندازه‌ای است که تنها می‌توان کوتاه مدت‌ها را پیش بینی کرد و یا صدای پای تغییراتی که بر زندگی ما وارد می‌شوند را شنید. انقلاب صنعتی چهارم از زمان مطرح شدن با سرعت بسیاری در حال گسترش است.مفاهیمی مانند کارخانه‌های هوشمند، تعاملات نظام‌های دیجیتالی، اقدام‌های افقی و عمودی هوشمند باید در صنعت و دانش تمامی کشورها مورد توجه قرار گیرد. انقلاب چهارم صنعتی، همانند انقلاب‌های پیشین، توان افزایش سطح درآمد جهانی و بهبود کیفیت زندگی مردم جهان را دارد. کسانی که تا امروز توانستند به دنیای دیجیتالی دسترسی پیدا کنند، بیشترین بهره را از آن برده‌اند. دکتر ناصر میرسپاسی پدر مدیریت منابع انسانی کشورمان معتقد است که در انقلاب صنعتی چهارم، صنایع بیشتر جای رباتها و ماشین‌ها هستند تا انسانها، پس انسان باید به فکر محل جایگزینی برای خود باشد. این گفتگو در حاشیه یک همایش توسط خبرنگار کانی مگ انجام شده است. در ادامه صحبت‌های پدر علم مدیریت منابع انسانی کشورمان را بخوانید.
دستاوردهای انقلاب صنعتی چهارم در حوزه نیروی انسانی چیست؟
ممکن ساختن غیر ممکن‌ها. بسیاری از اتفاق‌هایی که در زندگی شخصی افراد پیش آمده حاصل همین فناوری‌ها و ساخت فرآورده‌هایی است که میزان بهره‌وری را در زندگی شخصی افراد و جامعه بالاتر برده است. نوآوری‌های فناورانه، با بالابردن پیاپی بازدهی و بهره‌وری، به یک شگفتی در بخش عرضه و تقاضا تبدیل خواهد شد. این موضوع میتواند به شکوفایی اقتصادی کشورها کمک کند. البته در کشورمان این جریان نیاز به گسترش و بررسی‌های بیشتری دارد. در حالیکه هر اتفاقی همراه با چالش و فرصت است باید نسبت به چالش‌های انقلاب صنعتی چهارم در کشور حساس‌تر بود.
این چالشها کدامند و چگونه به فرصت تبدیل می‌شود؟
بدون شک کارخانه‌ها و بسیاری از صنایع کشور انقلاب صنعتی سوم را هم تجربه نکرده‌اند در نتیجه در انقلاب چهارم با تغییراتی که جهان را در بر می‌گیرد، دچار مشکل جدی می‌شوند. صنایع و نیروی انسانی بزرگترین تهدیدها را در جریان این تغییرات تجربه می‌کنند؛ اما این موارد قابل مدیریت است. تنها باید در ساختارها تغییرات جدی و اصلاحات مورد نیاز را اعمال کرد. اینترنت اشیا نسل تازه‌ای از محصولات را به جهان معرفی می‌کند که کارخانه‌های موج دوم و سوم دیگر توان رقابت با آن را ندارند. اینترنت اشیا از طریق تجزیه و تحلیل برخط و آنلاین اطلاعات عظیم ایجاد شده در تولید و زنجیره تامین و به اشتراکگذاری آن در شبکه‌های متشکل از سنسورهای پیشرفته و فناوری‌های ارتباطی بیسیم و سرورهای ابری به پایش لحظه‌ای محیط، تشخیص و پیگیری لحظه‌ای وضعیت تولیدات و ردیابی مرسولات و قطعات و مرسولات در لحظه دست یافته و سبب خلق ارزش برای کسب و کار و مشتریان می‌شود. شاید مهمترین فرصتی که انقلاب صنعتی چهارم به هر کشوری تقدیم می‌کند، توانمندسازی نیروهای انسانی و تمرکز بیشتر بر روی چالش های زیست محیطی باشد.
انقلاب چهارم صنعتی خطر جدی برای نیروی انسانی دارد؟
استفاده از فناوری هوش مصنوعی، ماشین‌ها را به یکدیگر و به انسانها متصل می‌کند؛ اما اینکه تا چه میزان انسانها را از صنعت دور می‌کند و نسل تازه‌ای از محصولات که به همت رباتها به بازار می‌آیند چه تاثیری بر نقش انسان در آینده صنایع دارد، مجموعه سوالاتی است که باید در دل این تحول بزرگ جهانی به آن پاسخ گفت. با وجود فناوری اطلاعات و تولید انبوه، «انقلاب صنعتی چهارم» چرخه‌های سریع‌تر نوآوری را به دنبال خود دارد و چالش‌های عظیمی را برای شرکت‌ها، کارگران، دولت‌ها و جوامع ایجاد خواهد کرد. در این میان عواملی مانند بیکاری گسترده و فروپاشی اعتماد پیشاپیش مخدوش میان شرکت‌ها و مردم تهدید احتمالی این فناوری خواهد بود. اما همه‌چیز به همین مبحث خاتمه نمی‌یابد. ممکن است که هوش مصنوعی یک چالش جدی برای نیروی انسانی به وجود آورد و در آینده احتمال جایگزینی رباتها به جای انسان بسیار بالا است.
نیروی انسانی در انقلاب صنعتی چهارم دچار چه سرنوشتی می‌شود؟
ببنید در حال حاضر در خط تولید کارخانه‌ها که در گذشته با نیروی کار بسیاری فعالیت می‌کرد روز به روز ماشینی‌تر شده و ماشین‌ها به صورت جدی جایگزین افراد می‌شوند. خط تولید عظیم کارخانه‌های بزرگی چون کمپانی‌های خودروسازی جهان، می‌توانند از طریق رباتها و دستگاه‌هایی که مجهز به هوش مصنوعی هستند، محصولات بی‌نظیری را تولیدکنند، بدون اینکه کمترین بهره‌ای از نیروی انسانی داشته باشند.
ورود به انقلاب صنعتی چهارم برای تمامی کشورهای جهان نوعی اجبار است، چگونه می‌توان بحث مدیریت منابع انسانی را در کارخانه‌ها و صنایع پیش برد؟
تصور می‌کنم که باید منابع انسانی نسبت به تقویت دانش و علم خود اقدام کنند. در انقلاب جدید نیروی کار از کارخانه‌هابه سمت نهادهای دانش بنیان در حرکت هستند و اگر نتوانند دانش خود را بالا ببرند از هیچ شانسی در دنیای جدید برخوردار نیستند. یک نوع خلاقیت و مباحثی وجود دارد که هنوز رباتها به آن وارد نشده‌اند و توانایی ورود به آن را هم نخواهند داشت. نیروی انسانی باید در این زمینه‌ها خود را تقویت کند. برای مثال فعالیت‌های علمی، فعالیت‌های پژوهشی، فعالیت‌های هنری و … هنوز هم نیاز به نیروی انسانی متخصص دارد و اگر نیروی انسانی نتواند خود را به این تخصص‌ها مجهز کند، برای یافتن شغل با چالشی جدی رو به رو خواهد بود. اما صنایع در سال‌های آینده بیشتر جای رباتها و ماشین‌ها هستند تا انسانها، پس انسان باید به فکر محل جایگزینی برای خود باشد.
این محل جایگزین کجاست؟
بدون شک محلی که بتوان در آن علم و دانش تولید کرد. وقتی صحبت از علم و دانش است نباید تصور کنید که فقط دانشگاه‌ها مد نظر هستند. بلکه شرکت‌های دانش بنیان و انستیتوهایی که می‌توانند بر روی ایده‌ها تمرکز کنند و با بهره‌گیری از تخصص‌ها فناوری‌های جدیدی را روانه بازار کنند، در تامین مشاغل آینده نقش به سزایی دارند. در حال حاضر استارتاپ‌ها در جهان و کشورمان بیش از کارخانه‌ها و صنایع جذب نیرو و تامین اشتغال می‌کنند. اما چاش نیروی انسانی در انقلاب صنعتی چهارم با وجود توسعه علم و فناوری، تخصص گرایی و رشد گسترش فعالیت استارتاپ‌ها همچنان پابرجا بوده و یک تهدید جدی به شمار می‌رود.
راه‌حل چیست؟
اول بالابردن تخصص نیروی انسانی و دیگری کنترل جمعیت جهان. در جهان جدید محصولاتی با قابلیت بهتر و با کیفیت و ظرفیت بیشتر تولید خواهد شد. در نتیجه نیروی انسانی باید علاوه بربالا بردن تخصص خود نسبت به مدیریت جمعیت جهان اقدام کند. به عبارت دیگر رباتها در جهان جدید یک تهدید برای نیروی انسانی به شمار می‌روند. رباتها جهان را می‌بلعند. درست است که این موضوع کمی با حال کنونی جهان فاصله داشته باشد؛ اما تغییر سبک زندگی مهمترین دستاورد تغییرات جهانی است و ممکن است بحران به وجود بیاورد.
چرا دانشمندان و بسیاری از اندیشمندان مطرح می‌کنند که انقلاب صنعتی چهارم موجب آسایش بیشتر بشر می‌شود؟
بحران از جایی شروع می‌شود که یک دو دستگی در نیروی انسانی به وجود می‌آید. تکنولوژی و پیشرفت امکانات و اختیارات بسیاری را به قشر مرفه جوامع میدهد؛ اما برای قشر متسط رو به پایین جامعه خطرات بسیاری وجود دارد. راه‌حل عبور از این بحران هم تغییر سیستم حکم‌رانی‌ها به کاپیتالیست-سوسیالیست تغییر کند. به هر صورت ممکن است که سلسه این اتفاقات به پنجاه سال دیگر برسد. اما نگرانی از وضعیت نیروی انسانی در انقلاب صنعتی چهارم با سرعتی که در پیش گرفته غیر قابل انکار است. نرخ بیکاری در سرتاسرجهان رشد می‌کند. وقتی همه کشورها را درگیر کرده است نباید از چالش‌های موجود چشم پوشی کرد.
- نویسنده : محمد قهرمانی کوشان
