کارآفرینی در پیچ و خم سیاست‌گذاری‌های متناقض اقتصادی

کانی مگ-ششم مردادماه روز کارآفرینی نام‌گذاری شده است. کشورمان از دیرباز تاکنون کارآفرینیان برجسته و صاحب نامی داشت که عامل توسعه یافتگی و حتی در برخی مواقع تحول اقتصادی شده‌اند. رشد فضای کارآفرینی در یک دهه اخیر با شیب تندی رو به کاهش است. آمار می‌گوید از سال ۹۷ تمایل به سرمایه‌گذاری در خارج از کشور رشد کرده و بسیاری از سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به حضور در فضای کسب و کار کشور ندارند.  داوود سوری، اقتصاددان در این باره به خبرنگار کانی مگ می‌گوید«در چند وقت اخیر سیاست‌گذاری‌های اشتباه بیش از پیش امنیت سرمایه‌گذاری  و رشد فضای کارآفرینی را در کشور نشانه رفته است. به همین دلیل سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند، در فضای امن‌تری سرمایه‌گذاری کنند. در ادامه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که تورم بالا و مشکلات ارزی منجر به کاهش آمار کارآفرینی در کشور شده است، نظر شما در این رابطه چیست؟

کشور ما دهه‌هاست که با معضل کسری بودجه، انتشار پول و استفاده از منابع بانک مرکزی برای رفع این کسری مواجه است. حال با توجه به این نکته نباید انتظار داشت که با کاهش رشد پایه پولی به مدت چند ماه، به سرعت می‌‌توان نرخ تورم را در کشور کنترل کرد، بلکه  کنترل نرخ تورم نیازمند یک انضباط پولی بلندمدت است تا بتواند تاثیر خود را بگذارد. به‌عبارت دقیق‌‌تر، برای کنترل نرخ تورم باید کنترل نرخ رشد نقدینگی و پایه‌‌ پولی تبدیل به یک فرآیند شود تا بتواند به‌صورت موثر و کارآ عمل کند. آنچه اکنون به وضوح قابل مشاهده است، این است که دولت همچنان با کسری بودجه مواجه است. همچنین دولت برای رفع این کسری بودجه، همچنان راهی به غیر از انتشار پول و استفاده از منابع بانک مرکزی ندارد. مضاف بر آن مشاهده می‌‌شود که دولت تغییری در میزان و ساختار هزینه‌های خود نمی‌‌دهد. پس بی‌‌تردید، با توجه به آنچه مشاهده می‌‌شود، استمرار این وضعیت نتیجه‌‌ای جز افزایش نرخ تورم نخواهد داشت. سیاست‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، نه تنها کمکی بر کاهش نرخ تورم ندارد؛ بلکه منجر به رشد آن هم می‌شود. در نتیجه این فضا اصلا مناسب سرمایه‌گذاری و توسعه کسب و کارها نیست. کارآفرینی نیاز به سیاست‌های حمایتی، تشویقی و تبیهی دارد؛ اما آنچه که در فضای سیاست گذاری اقتصادی دیده می‌شود بیشتر مانع گذاری و یک فضای پر از تناقض است. تناقض‌های بی‌شمار در سیاست‌گذاری محیط کسب و کار کشور باعث شده است تا کارآفرینی به حایشه رانده شود.

فشارهای بین‌المللی و مشکلاتی که تحریم‌ها به وجود آورده‌اند چه تاثیری در کاهش تمایل به کارآفرینی و حضور سرمایه‌گذاران در بازارهای غیر مولد دارد؟

تحریم مساله‌ای که کشور ما با آن روبه‌رو است، حال آنکه کشورهای دیگر با آن دست‌‌وپنجه نرم نمی‌‌کنند. با آنکه تحریم از بیرون بر ما وضع شده و رفتارها و درآمدهای اقتصادی ما را با مشکل مواجه کرده است؛ اما متاسفانه مشاهده می‌‌کنیم که در درون نیز از آن حمایت می‌‌شود. تحریم موجب می‌‌شود تا سطح فعالیت‌های اقتصادی به‌دلیل عدم ارتباط با کشورهای دیگر و بازارهای جهانی کاهش یابد و در کنار این کاهش سطح فعالیت‌‌ها اقتصادی و درآمدها، مخارج افزایش پیدا می‌‌کند. در نتیجه، طبیعی است که در این‌‌چنین وضعیتی، شرایط تورمی تشدید پیدا بکند. آنچه که در حال حاضر  محیط کسب و کار و فضای کارآفرینی کشور را تحت تاثیر قرار داده است، مسایل داخلی است. اگر در مورد مسایل داخلی تصمیمات بهتری را بگیریم بی‌شک برای مشکلات و چالش‌های بین‌المللی هم راه‌های بهتری پیدا می‌شود.

یعنی سهم مسایل داخلی در افول روحیه کارآفرینی بیشتر از مسایل خارجی است؟

بله. تورم به تنهایی عاملی برای بی‌میلی برای سرمایه‌گذاری شده است. در چنین شرایط تورمی، بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به‌علت آنکه نرخ بازده داخلی آنها از نرخ تورم عقب می‌‌ماند، از چرخه تولید خارج می‌‌شوند. حال چگونه می‌‌توان انتظار اشتغال‌‌زایی داشت؟ زمانی که مشاهده می‌‌شود که نیروی کار کشور ما که به لحاظ بهره‌‌وری نیز نیروی کار مناسبی است، در حال مهاجرت برای پیدا کردن شغل در بیرون از مرزهای کشور است؛ آن هم به دلیل بی‌‌ثباتی و نااطمینانی اقتصادی ناشی از تورم، چگونه می‌‌توان ادعا کرد که در چنین شرایطی می‌‌توان اقدام به اشتغال‌‌زایی کرد و اینگونه به مبارزه با تورم برخاست! باید توجه داشت که تورم به معنای بی‌‌ثباتی و نااطمینانی است و در یک شرایط اقتصادی بی‌‌ثبات و نامطمئن، فعالیت بلندمدت اقتصادی نمی‌‌تواند شکل بگیرد.همچنین توجه کنیم که اشتغال از دل یک فعالیت بلندمدت اقتصادی حاصل می‌‌شود.در نتیجه بایستی بیان داشت که برای اشتغال‌‌زایی در کشور، بایستی اولویت را برای مبارزه با تورم داد و پیرو تجربه ‌‌جهانی، علت تورم و راهکار درمان آن مشخص است و آن چیزی نیست جز انضباط پولی و مالی. تا زمانی که تورم در کشور بی‌داد می‌کند. یک کارآفرین چگونه می‌تواند اقدام به راه‌اندازی کسب و کار و اشتغالزایی کند. کارآفرینی نیاز به محیطی ایمن دارد. گاهی در یک وزارتخانه سیاست‌گذاری‌های دو معاونت با یکدیگر در تضاد است. این تناقض‌ها به صورت جدی منجر به قهر کارآفرینان از محیط کسب و کار و ورود آنها به بازارهای دیگر می‌شود. متاسفانه  سیاستگذاران درگیر تناقضاتی هستند که این تناقضات را می‌‌توان عامل اصلی تورم و همچنین ایجاد انتظارات منفی اقتصادی برای فعالان اقتصادی دانست. وقتی فعالان اقتصادی توان ادامه فعالیت در محیط کسب و کار کشور را نداشته باشند، کارآفرینی واژه‌ای ناآشنا برای نسل‌های دیگر می‌شود.