معدن زغال سنگ پرورده همزمان با بازدید رییس جمهور دولت سیزدهم در چند روز اخیر به صدر خبرها صعود کرده است. این موضوع با واکنش‌های مختلفی رو به رو بود. گزارش پیش رو چکیده‌ای از وضعیت این معدن مهم و استراتژیک کشور را نشان میدهد.
کانی مگ، یسنا قاسمی-حوضه زغال‌دار طبس با وسعتی بالغ بر۳۰ هزار کیلومتر مربع با ذخیره اکتشافی ۲.۵ میلیارد تن زغال سنگ کک شو و زغال سنگ حرارتی در ۴ ناحیه پروده، نایبند، مزینو و آبدوغی یکی از بزرگترین ناحیه‌های زغالی خاورمیانه است. از سال ۱۳۵۷ عملیات شناسایی و اکتشافی آن انجام شده و این امر همچنان ادامه دارد.
براساس آخرین آمار منتشرشده از سوی خانه صنعت و معدن خراسان جنوبی، تا پایان سال ۹۹ حدود ۵۳۷ واحد صنعتی در این استان وجود داشت که تعداد ۲۱۴ واحد آن تعطیل و نیمه تعطیل بودند. خراسان جنوبی با داشتن ۲.۴ میلیون تن کنسانتره زغال سنگ رتبه اول کشور را دارد.
پروده؛ بزرگترین حوضه زغال سنگ کک شو ایران
آمار نشان میدهد ۱۱درصد ذخایر قطعی معدنی کشور در استان خراسان جنوبی قرار دارد و معدن پروده به‌عنوان بزرگترین معدن زغال سنگ کشور در این استان واقع شده است.ناحیه پروده با وسعت ۱۲۰۰ کیلومتر مربع و ذخیره زمین‌شناسی ۱.۱ میلیارد تن زغال سنگ کک شو، یکی از چهار ناحیه حوضه زغالی طبس و بزرگترین حوضه زغال سنگ کک شو ایران است.میزان ذخیره اکتشاف‌شده در معدن زغال سنگ پروده ۱۱۰۰ میلیون تن و ذخیره تضمینی هم ۲۰۰۰ میلیون تن است.
پس از انجام مطالعات امکان‌پذیری، استخراج مکانیزه ناحیه پروده و اجرای عملیات فاز یک تجهیز معدن زغال سنگ پروده توسط کنسرسیوم ایریتک-ایراسکو انجام شد. این فاز با ظرفیت تولید سالانه ۱.۵میلیون تن زغال سنگ خام و ۷۵۰،۰۰۰ تن کنسانتره، به روش جبهه کار طولانی، از سال ۱۳۸۶ توسط شرکت زغال سنگ پروده طبس به بهره‌برداری رسید.
شرکت زغال سنگ پروده طبس حدود ۷۰درصد تولید منطقه‌ای و حدود۴۰درصد تولید ملی زغال سنگ را به خود اختصاص داده و به تنهایی بخش عمده نیاز باتری های کک‌سازی کشور و شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان، قطب فولادسازی کشور، را تأمین می‌کند. ایجاد حدود ۲۵۰۰ فرصت اشتغال پایدار یکی از مهمترین دستاوردهای شرکت زغال سنگ پروده طبس است.
زغال سنگ پروده در مسیر خصوصی‌سازی
در راستای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و بابت رد دیون دولت، ۱۰۰درصد سهام شرکت زغال سنگ پروده در سال ۱۳۹۳ از طریق سازمان خصوصی‌سازی واگذار شد. بر این اساس ۹۵درصد از سهام این معدن به مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد و ۵درصد باقیمانده به کارکنان شرکت منتقل شد. در سال ۹۹ هم حضور در بازار سرمایه را تجربه کرد.
فایناس ناجی پروژه زغال سنگ پروده طبس
خرداد ۹۷ با تأیید پیمانکاران چینی پروژه زغال سنگ پروده طبس مشمول فاینانس معرفی شد. البته این پروژه در سال ۸۶ به امضاء رسیده بود؛ اما به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی ناتمام مانده بود. هدف از اجرای این طرح ایجاد ۷۵۰ هزار تن ظرفیت تولید زغال سنگ خام در بلوک سه پروده ۴ طبس بود که زمینه ۶۰۰ فرصت شغلی مستقیم و تا ۴ برابر شغل غیر مستقیم را ایجاد می‌کند. براساس اعلام رییس هیئت عامل ایمیدرو، رقم فاینانس طرح معادل ۵۵۶ میلیون یوآن چین بود که طبق قرارداد، ایمیدرو ۱۵درصد پیش پرداخت را تأمین کرد.
همزمان با ورود به بازار سرمایه اعلام شد؛ زغال سنگ پروده طبس تولیدکننده حدود ۴۰درصد زغال کشور
بهمن ماه سال گذشته ۱۰درصد از سهام «کزغال» در فرابورس اعلام و بر اساس آن زغال سنگ پروده طبس تولیدکننده حدود ۴۰درصد زغال کشور معرفی شد. این شرکت در ابتدای تأسیس با سرمایه ۶ میلیون تومانی ثبت شد و پس از آنکه در سال ۹۳ به مجموعه صندوق بازنشستگی فولاد منتقل و هلدینگ صدر تامین بزرگترین سهامدار آن شد، در سال‌های ۹۸ و ۹۹ سرمایه این شرکت طی دو مرحله به ترتیب از ۶ میلیون تومان به ۵۰ میلیارد تومان و از ۵۰ میلیارد به ۲۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت.
زغال سنگ پروده طبس تولیدکننده حدود ۴۰درصد زغال کشور است و با در نظر گرفتن اینکه ۵۰ درصد هزینه‌های یک تن شمش فولاد مربوط به هزینه‌های زغال و کک آن اس، می‌توان اهمیت جایگاه این شرکت در صنعت را مشاهده کرد.
مروری بر صورت‌های مالی شرکت کزغال
سود ناخالص و خالص شرکت در سال ۹۸ ارقام ۲۱۶ و ۲۰۳ میلیارد تومان بوده که طبق عملکرد ۹ ماهه و برآورد سه‌ماهه در سال ۹۹ به حدود ۶۵۶ و ۶۵۷ میلیارد تومان رسید. ضمن آنکه پیش‌بینی می‌شود سود ناخالص و خالص کزغال برای سال ۱۴۰۰ ارقام ۷۵۸ و ۶۷۹ میلیارد تومان باشد. در حال حاضر مجموع دارایی‌های جاری شرکت ۹۸۰ میلیارد تومان و دارایی‌های غیرجاری نیز ۴۲۰ میلیارد تومان است.
پروده؛ در مسیر رشد و توسعه
عملیات استخراج و بهره‌برداری از معدن زغال‌سنگ بلوک چهار پروده چهار در شهرستان طبس فروردین ماه ۱۴۰۰ کلید خورد. این معدن برای بیش از ۳۰۰ نفر نیروهای بومی منطقه اشتغال ایجاد کرده و میزان ذخیره معدن ۸.۷ میلیون تن و ظرفیت تولید این واحد ۲۰۱ هزار تن است. شرکت زغال سنگ پروده طبس تولیدکننده کنسانتره در کشور است که مواد اولیه تولید کک در کوره بلند و تولید فولاد را بر عهده دارد. امروزه ظرفیتی بالغ بر ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کک‌سازی ایجاد شده است.
به گفته مدیران، این مجموعه توان تولید ۵۲۰ هزار تن زغال سنگ خام را دارد که از این میزان ۲۰۸ هزار تن کنسانتره تولید می‌شود. در سال ۹۹ از ۶ میلیون به ۵۰ میلیارد و بعد به ۲۰۰ میلیارد افزایش سرمایه داشت که با این میزان افزایش سرمایه، عرضه اولیه در فرابورس صورت گرفت. در ۱۰ ماه سال ۹۹، یک میلیون و ۳۵۰ هزار تن تولید زغال سنگ خام انجام شد و تولید کنسانتره هم به ۵۱۴ هزار تن رسید.
صدای پای مشکلات کارگری به گوش می‌رسد
رییس جمهور در سفر خود به خراسان جنوبی، بازدیدی هوایی از معدن زغال سنگ پروده طبس داشت. در این سفر پای صحبت‌های کارگران این معدن نشست و دستور پیگیری معوقات کارگران و حقوق و دستمزد آن‌ها را داد.
این اتفاق که پوشش رسانه‌ای گسترده‌ای داشت، با واکنش‌های متفاوتی رو به روشد. در همین راستا، علی اصغر خدایاری، استادیار معدن دانشگاه تهران، طی یادداشتی که در اختیار رسانه‌ها قرار داد، به این ماجرا واکنش نشان داد. در این یادداشت آمده است: آقای رییسی به پیمانکاران معدن زغال سنگ طبس برای تعیین تکلیف وضعیت زندگی و مسکن کارگران این معدن ۲٠ روز مهلت داد.
واقعیت این است که کارگران معادن مانند بسیاری از مردم ایران به‌لحاظ معیشتی در شرایط بسیار نامناسبی به‌سر می‌برند. تردیدی هم وجود ندارد که زمامداران باید دغدغه‌ی مشکلات مردم را داشته باشند و اولین و مهمترین وظیفه حاکمیت پرداختن به توسعه کشور و فراهم کردن زمینه و زیرساخت‌های لازم برای آرامش همراه با عزت شهروندان و ایجاد محیط مناسب برای رشد، آزادی و بالندگی آن‌ها است. با این همه درباره اظهارنظر آقای رییسی نکاتی وجود دارد که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود:
- تعهدات پیمانکاران محدود به انجام تکالیف ذکرشده در قرارداد با کارفرمایان است و فراتر از آن نمی‌توان از آن‌ها انتظار دیگری داشت. این تعهدات معطوف به نوع کاری است که پیمانکار باید انجام دهد و در مورد معادن معمولاً میزان ماده معدنی یا باطله استخراجی است و وضعیت زندگی و مسکن کارگران فراتر از حداقل تکالیف تعیین‌شده در قوانین موضوعه مانند قانون کار و تأمین اجتماعی در تعهد آن‌ها نیست. به این ترتیب، دادن مهلت ۲۰ روزه به پیمانکاران بابت چیزی که در تعهد آن‌ها نیست، فاقد وجاهت قانونی و حقوقی است.
- پیمانکاران مستقل بخش خصوصی که از رانت استفاده نمی‌کنند، خودشان با مشکلات فراوانی مواجه‌اند که قیمتهای پایین قرارداد با توجه به وضعیت بازار و تأخیر در پرداخت حق‌الزحمه آن‌ها توسط کارفرمایان نوعاً دولتی یا شبه‌دولتی، نمونه‌ای از این مشکلات است. شایسته نیست این بنگاه‌های کم‌توقع و تحت فشار مقصر وضعیتی معرفی شوند که دلیل آن بی‌کفایتی زمامداران و سیاست‌های کلی نادرست کشور است.
- این نوع کنش‌ها که از وفاداری کامل آقای رییسی به روش‌های عوام‌فریبانه دولت‌های نهم و دهم ناشی می‌شود، نه‌تنها مشکلی را رفع نمی‌کند، بلکه ممکن است به چالش‌ها و ناآرامی‌های جدیدی در محیط‌های کسب‌وکار منجر شود.
