کانی مگ–انقلاب صنعتی چهارم، بابهره‌گیری از تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا در سال‌های اخیر با رشد دانش در حوزه‌های مختلف صنعت، همراه بوده است. مهمترین ایجادکنندگان این پیشرفت‌ها، فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و نخبگان علمی هستند؛ همین افراد، شرکت‌های دانش بنیان را راه‌اندازی کرده و به دنبال ایجاد روش‌های نوآورانه در صنایع مختلف هستند.
نوید حسینی علایی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، معتقد است« تولید محصولات دانش محور علاوه بر چالش‌های معمول، با ریسک ذاتی فرآیندهای تحقیق و توسعه نیز دست به گریبان است. بدیهی است وقتی سیستم آموزش و پرورش و نیز آموزش عالی کشور بر اساس استانداردهای حداقل ۶۰ – ۷۰ سال پیش اداره می‌شود، انتظار تربیت نیروی انسان متناسب با شرایط حال حاضر، به ویژه در مقیاس جهانی، امری دور از انتظار خواهد بود.” در ادامه مشروح صحبت‌های وی را می‌خوانید.
به عنوان مدیر یک شرکت دانش بنیان بفرمایید عمده مشکلات و چالش‌های کنونی شرکت‌های دانش بنیان معدنی چییست؟
از آن جایی که من چندین سال در دانشگاه آزاد اسلامی مسئولیت مرتبط با حوزه شرکت‌های دانش بنیان را بر عهده داشتم، تا حدودی به شرایط، اهداف، رویکردها و نقش این شرکت‌ها در بازار کسب و کار کشور آشنا هستم، متاسفانه در ساختار اقتصادی کشور شرکت‌های دانش بنیان؛ اگر چه در شعار مورد توجه هستند، اما در عمل از اهمیت کافی برخوردار نبوده و ساز و کارهای اقتصادی و نیز سیاست‌گذاری‌ها در بسیاری از موارد به ضرر تولید است؛ از جمله می‌توان به قوانین کار، فرآیند افزایش حقوق، عملکرد سیستم بانکی، نرخ دستوری ارز و ده‌ها مورد دیگر اشاره کرد.
در این فضا، تولید محصولات دانش محور علاوه بر چالش‌های معمول، با ریسک ذاتی فرآیندهای تحقیق و توسعه نیز دست به گریبان است. در کنار این عوامل می‌توان به کیفیت نیروی متخصص کشور نیز توجه کرد. بدیهی است وقتی سیستم آموزش و پرورش و نیز آموزش عالی کشور بر اساس استانداردهای حداقل ۶۰ – ۷۰ سال پیش اداره می‌شود، انتظار تربیت نیروی انسان متناسب با شرایط حال حاضر، به ویژه در مقیاس جهانی، امری دور از انتظار خواهد بود.
شرکت های دانش بنیان در شرایط کنونی چگونه منجر به توسعه اقتصادی می‌شوند؟ چقدر اقتصاد کشور به شرکت‌های دانش بنیان نیاز دارد؟
ابتدا باید مفهوم توسعه اقتصادی و از آن مهم‌تر هدف دراز مدت کشور تبیین شود و سپس عوامل موثر در دستیابی به آن مورد توجه قرار گیرد. با این حال اگر با بیمار بدحالی مواجه هستیم که دست بر قضا، پایش نیز لای در گیر کرده است، عقل سلیم حکم می‌کند؛ ابتدا پای بیمار را از لای در آزاد کرده و سپس به مداوا بپردازیم. بنابراین تا زمانی که سایه تحریم بر کشور سنگینی می‌کند، احتمالا دستیابی به توسعه غیر ممکن است.
بعد از رفع تحریم‌ها، اصلاح سیاست‌های اقتصادی، اصلاح سیستم بانکی، تغییر در سیاست‌های پولی و ده‌ها عامل دیگر میتواند زمینه ساز رشد اقتصادی باشد و در صورت انجام این تغییرات، هر نوعی از تولید و کارآفرینی میتواند به طور نسبی نقش موثری در توسعه اقتصادی داشته باشد. اما اگر هدف شما از این پرسش، استقلال صنعتی باشد، ممکن است در نگاه سطحی، تولید دانش بنیان تا حدودی این خواسته را برآورده نماید. البته باید توجه داشت، تولید دانش بنیان تا حدودی نیاز به استقلال صنعتی را برآورده می‌کند تعریف استقلال در دنیای امروز متفاوت بوده و تخصصی شدن تولید، دست آورد مهم بشر امروز است که رفاه بیشتر را به ارمغان می‌آورد.
مهمترین فناوری‌ها و تکنولوژی‌هایی که در حوزه اکتشاف و استخراج مواد معدنی در جهان استفاده می‌شود، چیست؟ چقدر شرکت یا منطقه‌ی معدنی که فعالیت می‌کنید به این تکنولوژی‌ها نیاز دارد؟
من فکر می‌کنم بیش از این که ما در دستیابی به فناوری و تکنولوژی محدودیت داشته باشیم، دچار محدودیت‌های ناشی از مدیریت، تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری هستیم. مسلما در سایر نقاط دنیا نیز، یک کشور به دنبال دستیابی به تمام فناوری‌ها و تکنولوژی‌ها نمی‌رود، بلکه در چارچوب مشارکت و به ویژه در قالب شرکت‌های چند ملیتی، با یک سازماندهی مناسب، نسبت به رفع نیازهای فنی خود اقدام می‌نماید. بنابراین حلقه مفقود توسعه در صنعت معدنکاری ایران در گرو اصلاح مدیریت و سیاست‌گذاری است.
به عنوان نمونه، همین امروز که بحث واردات ماشین‌آلات معدنی مطرح است، متاسفانه به جای این که تریدرها نسبت به واردات ماشین‌آلات اقدام نمایند و معدنکاران ماشین‌آلات معدنی مورد نیاز خود را از آن‌ها بخرند، سیاستگذاران اصرار دارند که خرید ماشین‌آلات، آن هم در چارچوب قوانین عجیب و غریب عدم تولید داخل، توسط خود معدن‌کار انجام شود. بدیهی است این گونه سیاست گذاری هم تولید کننده داخلی تجهیزات را به سرنوشت خودروسازان کشور دچار می‌کند و هم دسترسی معدنکاران به ماشین‌آلات را عملا غیر ممکن می‌کند.
در حالی که ما به عنوان تولید کننده تجهیزات فرآوری، حقیقتا آرزومندیم واردات تجهیزات فرآوری کاملا آزاد شده، حقوق گمرکی آن برداشته شده و همچنین زمینه صادرات برای تولیدکنندگان داخلی نیز با اصلاح سیاست‌های بین‌المللی کشور فراهم آید.
فرآوری مواد معدنی چگونه میتواند در بخش اقتصاد کشور ارزش آفرینی داشته باشد؟
در صورت وجود اولویت نسبی، اگر شفافیت اقتصادی حکم فرما باشد، ایجاد ارزش افزوده از هر طریقی میتواند به رشد تولید ناخالص ملی کمک نماید و مشخص است فرآوری مواد معدنی نیز از این دایره خارج نیست.
به نظر شما چه اقدامات علمی باید در زمینه فراوری در کشور باید انجام شود؟
به طور کلی افراد معدنی در کشورمان به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول افرادی هستند که از ابتدای فعالیت‌هایشان به صورت تجربی و یا به اصلاح، با روش‌های قدیمی‌تر و استاد کاری مشغول بوده‌اند. زمانی که متخصصان معدنی جدید شروع به همکاری با این افراد می‌کنند، روش‌های تجربی کمی رنگ و لعاب جدید می‌گیرند؛ اما همان کار تجربی انجام می‌شود ولی کمی بهتر و جدیدتر.
دسته دوم متخصصان معدنی هستند که اگرچه از دانش کافی برخوردارند و می‌دانند دخایر معدنی در کجا نهشته شده است و به خوبی به استخراج و فراوری می‌پردازند؛ اما این افراد دیدگاه خوبی نسبت به بازار ندارند و با استانداردها به خوبی آشنایی ندارند؛ بنابراین ما در صنعت فراوری و دیگر بخشهای معدن نیاز به علوم بین رشته‌ای داریم تا افراد معدنی در کنار تخصص معدنکاری علم بازار و بازرگانی را داشته باشند.
- نویسنده : عاطفه عبدالهی
