کانی مگ-استان خراسان رضوی به علت ساختار زمین شناسی ویژه و عملکرد گسل‌های عظیم از جمله گسل درونه از استان‌های معدنی کشور به حساب می‌آید. سالانه از معادن خراسان رضوی بیش از ۵ میلیون تن ماده معدنی استخراج می‌شود. با این حال روند رو به رشد معادن غیرفعال باعث شده است که معدن‌داران شرایط نامناسبی را تجربه کنند.
چرا معادن خراسان رضوی غیر فعال هستند؟
چندی پیش، تعداد معادن غیرفعال استان از سوی اتاق بازرگانی مشهد ۴۶۰ واحد معرفی شد. البته رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد، تعداد معادن غیرفعال خراسان رضوی را حدود ۴۸۰ واحد عنوان کرد.
به گفته احمد رضا صفار طبسی،رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق مشهد«در استان قریب به هزار واحد معدنی وجود دارد؛ اما متاسفانه نزدیک به نیمی از این واحدها تعطیل هستند. آمار ۴۸۳ معدن غیرفعال عدد فاجعه آمیزی به حساب می‌آید. برنامه فعلی کمیسیون، ارتباط مستقیم با بهره‌برداران این واحدهای معدنی و بررسی علل از زبان خود فعالان است.»
صفار طبسی تاکید کرد« این امر طبیعتا با توجه به آمار زیاد معادن راکد، زمان و انرژی زیادی می‌طلبد؛ اما با توجه به ضرورت مسئله، کمیسیون آن را به انجام می‌رساند. پس از استماع تمام نظرات معدن‌کاران و عارضه یابی در فرآیند معدن‌کاری در استان به رفع اولویت‌های بالای فهرست مشکلات مذکور در رابطه با معادن خراسان رضوی خواهیم پرداخت.»
معادن خراسان رضوی، در دسته‌های معادن بزرگ مقیاس، معادن کوچک مقیاس و متوسط قرار دارند. ۶ شرکت معدنی بزرگ در این استان وجود دارد که از شرایط مناسب‌تری نسب به سایر هم صنفی‌های خود دارند. با این حال ظرفیت معادن استان بسیار بیشتر از آنچه که آمار می‌گوید، است.
معادن خراسان رضوی قابلیت اشتغالزایی بیش از ۳هزار فارغ‌التحصیل در رشته‌های معدنی را دارند. از آنجایی که تاکنون نزدیک به ۴۶ماده معدنی در معادن این استان شناسایی شده است، توسعه خراسان رضوی و افزایش سطح اشتغالزایی به کمک صنعت معدن دور از دسترس نیست؛ اما گسترش معادن غیرفعال در استان و وجود چالش‌های بسیار برای معادن کوچک مقیاس باعث فاصله گرفتن از شرایط مطلوب شده است.
تعطیلی معادن استان خراسان رضوی ریشه در چه مشکلاتی دارد؟
چندی پیش،علی اکبر لبافی رئیس دبیرخانه شورای گفت و گوی استان خراسان رضوی در واکنش به تعداد بالای معادن غیرفعال در این استان مطرح کرد«بر اساس آخرین آمار تعداد ۴۶۰ معدن غیرفعال در استان وجود دارد. سه اولویت در رابطه با صنعت در نشست شورای گفتگو در نظر گرفته شده است. نخستین اولویت راه اندازی معادن غیرفعال است؛ چرا که وجود معادن غیرفعال یکی از مشکلات جدی استان است. به رغم آن که رویکرد استان، توسعه معدنی، صنعتی و فولادی است و بیشترین نرخ رشد اقتصادی در حوزه معادن دیده شده است؛ اما در حال حاضر بیش از ۴۰۰ معدن غیرفعال در سطح استان وجود دارد که این معادن به دلایل مختلف اعم از فقدان ماشین‌آلات معدنی، عدم همکاری و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی و یا وجود بخشنامه‌ها و رویه‌ها صادره مخل تولید، تعطیل هستند.»
حجم بالای خام فروشی در معادن خراسان رضوی
آمار غیررسمی حاکی از آن است که حدود ۴۰ درصد خام فروشی مواد معدنی کشور متعلق به معادن خراسان رضوی است. از آنجایی که این استان در دسته مناطق صنعتی کشور به شمار می‌رود؛ همچنین سطح سرمایه‌گذاری و تقاضا برای فعالیت در صنایع بالا است، این حجم از خام فروشی چندان قابل قبول نیست. با این حال ضرورت پرداخت همزمان به اکتشاف، فرآوری و تولید محصول استحصال شده در این استان بیش از پیش دیده می‌شود.
معادن خراسان رضوی از جمله معدن سنگ آهن سنگان به عنوان مهمترین و بزرگترین ذخیره سنگ آهن شرق ایران، معادن فیروزه نیشابور به عنوان بزرگترین ذخایر فیروزه کشور و معروفترین فیروزه جهان و معادن غنی کائولن گناباد از جمله معادن اصلی این استان به شمار می‌روند.
به گفته لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی«آهن موجود در کوه‌های خواف با خلوص ۴۷ درصدی نیاز کارخانه‌های فولادی استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و خوزستان را تامین می‌کند، در حقیقت این معادن محلی برای تامین خوراک فولادسازی‌های کشور شده است که ما از این ظرفیت نه به لحاظ تامین منابع مالی استان و نه به لحاظ مسئولیت‌های اجتماعی، شرکتی و نهادی بهره نمی‌گیریم. اگر بتوان از ظرفیت معادن استان براساس برنامه تدوین شده، بهره برداری کرد، این مهم می تواند به حوزه‌های مختلف کمک کند.»
رنج کمبود ماشین‌آلات معدنی بر دوش معادن کوچک مقیاس
در حال حاضر معادن کوچک مقیاس به دلیل نبود تجهیزات، کمبود شدید ماشین‌آلات معدنی و چالش‌های قانونی به حالت تعطیل و یا نیمه تعطیل درآمده‌اند. معادن خراسان رضوی به خصوص معادن کوچک مقیاسی که توانایی رقابت با معادن بزرگ دولتی را ندارد، از این موضوع استثناء نیستند. بر اساس اعلام رسمی اتاق بازرگانی ایران تا ۴ سال آینده بایستی برای حفظ وضع موجود و دستیابی به تولید ۷۰۰ میلیون تنی ۱۷ هزار دستگاه و ماشین‌آلات معدنی در کشور تامین شود.
چندی پیش، احمدرضا صفارطبسی، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در واکنش به کمبود تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی در معادن خراسان رضوی عنوان کرد«اگر ماشین‌آلات و تجهیزات خارجی وارد شود، قطعا قیمت ماشین‌آلات داخلی کاهش پیدا خواهد کرد. یکی از مهم ترین چالش‌ها در حوزه اکتشاف، فرآیند دشوار اخذ مجوز از منابع طبیعی و فقدان ماشین‌آلات پیشرفته و تکنولوژی روز دنیاست. در حال حاضر قیمت یک ماشین خارجی بخش معدن با عمر ۵ساله برابر با قیمت یک ماشین با عمر ۲۰ساله در داخل کشور است.»
- نویسنده : جعفرگودرزی
